İspanya’da Endülüs Emevîlerinin yıkılışından sonra kurulan emîrliklerin en kuvvetlilerinden biri. Suriye’den Yemen’e, Yemenden Endülüs’e göçen Benî Lahm kabîlesi mensuplarından Endülüslü kumandan Muhammed bin Abbâd’ın oğlu Kâdı Ebü’l-Kâsım Muhammed tarafından kuruldu. 1023 (H. 414) de bağımsızlığını kazandı. 1095 (H.488)’e kadar devâm etti.
Abbâdîler, İşbiliyye ve çevresinde hâkimiyet kurdular. Ebü’i-Kâaım Muhammed’in vefâtından sonra El-Mu’ tedıd lakabıyla anılan oğlu Abbâd. pâdişâh oldu. El-Mu’tedıd, babasının, küçük berberi hânedânlanna karşı başlattığı savaşı sürdürdü. Hânedânlığın topraklarını büyük ölçüde genişletti. El-Mu‘tetdıd şâir olduğundan, edib ve şâirleri himâyesi altına aldı. Ölümünden sonra yerine oğlu El-Mu’temid geçti
El-Mu’temid, saltanatının ilk yılla-nnda Benî Cevher hanedanlığını ortadan kaldırarak, Kurtuba’yı yönetimi altına aldı. Fakat diğer emirler gibi hıristi-yan kralı Altına Alfonso ya vergi ödemek mecburiyetinde idi. Şâir olan El-Mu’ t em id, mîzâcı îtibârıyle çok hassas olup, ziyâdesiyle dünyâya düşkündü. Sarayı, Endülüs’deki emirlerin sarayları arasında en lüksü idi.
Kastilla kralı Altıncı Alfonso’nun komutanlarından Rodrigo Diaz de Bivar, 1089 senesinde Abbâdîlere hücum ederek, büyük bîr yenilgiye uğrattı ve Abbâdî topraklarının büyük kısmını ele geçirdi. Bunun üzerine El-Mu’temid, Afrika’da hüküm süren Murâbıtların pâdişâhı Yûsuf bin Tafşîn’den yardım istedi. Bu yardım, hânedânfığının sonu oldu. Bu tehlikeyi gören ve kendisini îkâz edenlere, El-Mu’temid; “Kaştâle’de bir domuz çobanı olmaktansa, Afrika’da bir deve güdücüsü olmayı yeğ tutanm” cevâbını verdi.
Yûsuf bin Tafşln, El-Mutemid’in yardım dâvetini kabul edip, Endülüs’ün Ez-Zallâkâ mevkiinde Altıncı Alfonso ile karşılaştı ve emri altındaki yirmi bin kişilik orduyla mağlûb etti. Altıncı Alfonso canını zor kurtardı. Yûsuf bin Tafşln, bu seferden sonra Afrika’ya geri döndü. Fakat bir süre sonra Ispanya’nın verimli topraklarını ele geçirmek için müttefik sıfatıyla değil, fâtih sıfatıyla Endülüs’e geçti 1090 (H 463) senesi Kasım ayında Gımata’yı aldı. Bunu tâkib eden aylarda İşbiiiyye ve diğer şehirleri de ele geçirdi. El-Mu’temid’i, Fas’ın Agmad kasabasına sürdü. Boy (ece bütün Endülüs müslü-manlan, Murâbıtların himâyesi ne alındı.
Son Abbâdî meliki olan El-Mu’temid, hayâtının geri kalan kısmını Agmad kasabasında sefil ve acınacak bir hâlde geçirdi. Nihâyet 1095 senesinde öldü.
Abbâdî hükümdarları: Tahta çıkış târihi:
Birinci Muhammed bin Abbâd ……. 1023 (H.414)
Abbâd ef-.Mu’îedid……………… 1042 (H.433)
ikinci Muhammed el-Mu’temid-1069-1091 (H.461-484)
1 El- Vesaik; cild-7, sh. 232,238
2- Endülüs târihi; cild-2, sh. 6. ciid-3, sh. 76
3- Düvel i lslâmiyye; sh. 25, 29, 48
Kaynak İslam Ansiklopedisi
