Fâtima bint Kays (Ebu Hubeyş) Radıyallahu anha
Fâtıma binti Kays radıyallahu anhâ Medine’ye hicret eden ilk muhacir hanım sahâbîlerden!.. Keskin zekâsı, görüş ve kanaatlerinde isabeti ile çevresinde tanınmış, olgun bilgili ve anlayışlı bir hanım!.. İsmi ve nesebi: Fatıma bt. Ebi Hubeyş (Kays) b. el-Muttalib b. Esed b. Abdiluzza b. Kusayy el-Kureyşiyye el-Esediyye. Sahi-hayn’de zikri sabittir.712
Hişam b. Urve – babası Aişe radıyalla-hu anha yoluyla gelen bu rivayette Aişe radıyallahu anha şöyle demiştir:
“Fatıma bt. Ebi Hubeyş, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sel-lem’e geldi ve dedi ki:
“Ey Allah’ın Resûlü! Ben özür kanaması olup temizlik görmeyen bir kadınım. Namazı terk mi edeyim?” Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
“Hayır. O sadece damardan gelen bir kandır. Hayız değildir.”
El-Munzir b. El-Mugira, Urve’den, o da Fatıma bt. Ebi Hubeyş radıyallahu anha’dan şu lafızla rivayet etti:
“Bana Fatıma rivayet etti…”
Hadisini Ebu Davud ve Nesai rivayet etmişlerdir. İlk rivayet meşhur olanıdır.713
Kocası Ebû Amr b. Hafs b. Mugīre onu Hz. Ali ile birlikte çıktığı Yemen seyahati sırasında boşadı ve bu kararını Ayyaş b. Ebû Rebîa vasıtasıyla kendisine bildirdi. Bu arada bir miktar da yiyecek gönderdi. Ancak Fâtıma onun gönderdiği yiyeceği kabul etmeyerek evinde oturmak istedi ve kendisinden nafaka talebinde bulundu. Kocasının ailesi buna karşı çıkınca durumu Hz. Peygamber’e bildirdi. Boşanmış bir kadının kocasından nafaka almaya ve onun evinde oturmaya hakkı olmadığını söyleyen Resûl-i Ekrem, ona iddet*ini geçirmesi için önce Ümmü Serîk’in evinde kalmasını tavsiye etmişken daha sonra orada rahat edemeyeceğini düşünerek amcazâdesi Abdullah b. Ümmü Mektûm’un evinde iddetini tamamlamasını, süre dolunca da kendisine haber vermesini, zira onu kendisinin evlendireceğini söyledi. Fâtıma Hz. Peygamber’in bu sözünden kendisiyle evleneceği anlamını çıkardı. İddetini tamamlayınca Muâviye b. Ebû Süfyân ve Ebû Cehm Âmir b. Huzeyfe (yahut Abdurrahman b. Avf) onunla evlenmek istediler. Fâtıma durumu Hz. Peygamber’e bildirince Resûl-i Ekrem Muâviye’nin yoksul olduğunu, Ebû Cehm’in de kadınlara karşı sert davrandığını söyleyerek Üsâme b. Zeyd ile evlenmesini tavsiye etti; o da Üsâme ile evlendi.
Bu olay birtakım fıkhî ictihadlara ve itirazlara yol açmış, Fâtıma’nın iddet sırasında kocasından nafaka alamadığını ve onun evinde oturamadığını göz önüne alan bazı âlimler bu yönde, bazıları da aksi yönde fetva vermiştir. Hz. Ömer ve Hz. Âişe Fâtıma’nın bu konudaki rivayetine karşı çıkmış, hatta Hz. Ömer doğru söyleyip söylemediği bilinmeyen bir kadının rivayetine bakarak Allah’ın kitabını ve resulünün sünnetini terkedemeyeceğini belirtmiş, bazı kimseler onun bu tavrından ashabın birbirini yalanladığı mânasını bile çıkarmıştır (Ahmed Emîn, s. 216-217).
Hz. Ömer’in öldürülmesi sırasında şûra meclisi kendi evinde toplanan ve daha sonra Medine’den ayrıldığı kaydedilen Fâtıma, Muâviye’nin Kûfe valisi olan kardeşi Dahhâk b. Kays’ın (674-678) yanına gitmiş ve bir süre sonra orada vefat etmiştir.
Fâtıma bint Kays Hz. Peygamber’den otuz dört hadis nakletmiş, bunlardan biri hem Ṣaḥîḥ-i Buḫârî hem de Ṣaḥîḥ-i Müslim’de, ayrıca üçü Ṣaḥîḥ-i Müslim’de yer almıştır. Kendisinden hadis rivayet edenler arasında Şa‘bî, Kāsım b. Muhammed b. Ebû Bekir, Saîd b. Müseyyeb, Urve b. Zübeyr ve Süleyman b. Yesâr gibi meşhur muhaddisler bulunmaktadır. Hz. Âişe ile Ümmü Seleme de ondan hadis nakletmişlerdir. Fâtıma’nın rivayetleri başta Kütüb-i Sitte olmak üzere bütün meşhur hadis kitaplarında yer almıştır.
711 El-İsabe (11584) Usdu’l-Gabe (7171) el-İstiab (3503) Tecridu Esmai’s-Sahabe (2/294)
712 Buhari (228) Müslim (752)
713 Ebu Davud (280) Nesai (356)
