Hz. Esma hayatın her türlü sıkıntı ve çilelerine katlanmasını bi-len sabırlı bir hanımdı. Ahlâkî olgunluğa ermiş sebat ehli, iradesi kuvvetli ve metanet sahibiydi. Esma İslam’ın ta ilk günlerinde iman etmiş ve Hz. Ali (a.s)ın abisi olan kocası Cafer-i Tayyar ile birlikte, Resulullah’ın emriyle Habeşistan’a hicret etmiş ve on beş yıl müddetince kocasıyla omuz omuza bütün zorluklara göğüs germişti. Esmâ binti Umeys radıyallahu anhâ, kocası Hz. Ca’fer (r.a) ile birlikte Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem efendimizin “iki hicret sâhibi” iltifâtına mazhar olmuş bir hanım sahâbî…
Efendimiz’in baldızı olan Esma binti Ümeys’in dokuz tane kız kardeşi vardır ve hepsi de İslamiyet ile şereflenmiştir. Bu sebeple Efendimiz (s.a.v) onlara “imanlı kız kardeşler” unvanını vermiştir.
Esma bint Umeys Radıyallahu anha
İsmi ve nesebi: Esma bt Umeys b. Ma’d b. Kayde b. Habib. El-İstiab’da şöyle zikredilir: Ma’d b. El-Haris b. Teym b. Kab b. Malik b. Kuhafe b. Amir b. Rebia b. Ganim b. Muaviye b. Zeyd el-Has’amiyye. Denildi ki: Umeys b. En-Numan b. Ka’b’dır. Devamı yukarıda geçtiği gibidir.
Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in hanımı Meymune bt. El-Haris radıyallahu anha’nın anne tarafından kızkardeşidir. Sahabeden bir topluluğun da baba veya anne tarafından ya da hem baba hem anne tarafından kızkardeşidir. Bunlar sayıldığında 9 kişi olduğu söylenmiştir. Yine anne tarafından olanların 10 kişi, hem anne hem baba tarafından olanların da 6 kişi olduğu söylenmiştir. Havle bt. Avf b. Zuheyr de bunlardandır.
Ebu Ömer (b. Abdilberr)’in eserinde Havle yerine Hind ismi geçmiştir. Ebu Ömer dedi ki: “Habeşistan’a kocası Cafer b. Ebi Ta-lib ile birlikte hicret eden kadınlardandı. Orada çocuklarını doğurdu. Cafer radıyallahu anh şehit edilince Ebu Bekir radıyallahu anh ile evlendi ve Muhammed b. Ebi Bekir bu evlilikten doğdu.686 Sonra Ali radıyallahu anh ile evlendi. Denildi ki: oğlu Avn bu evlilikten doğdu.
Ebu Ömer dedi ki: Bu rivayette İbnu’l-Kelbî tek kalmıştır. Dediği gibidir.
İbn Sad, Vakıdî’den naklen onun Ali radıyallahu anh’den; Avn ve Yahya isimli çocuklarının olduğunu zikretmiştir.
İbn Sad, Vakıdî’den, o da Muhammed b. Salih’ten, o da Yezid b. Ruman’dan naklen dedi ki:“Esma radıyallahu anha Daru’l-Erkama girmeden önce Müslüman oldu ve biat etti. Sonra Cafer ile beraber Habeşistana hicret etti. Orada Abdullah, Muhammed ve Avn isimli çocuklarını doğurdu. Cafer radıyallahu anh’m şehit edilmesinden sonra Ebu Bekir radıyallahu anh ile evlendi.”
Bunu İbn Vehb, Amr b. El-Haris’ten, o da Sad b. Ebi Hilal’den şöyle nakletti: Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Ebu Bekir ile Esma bt. Umeys’i Huneyn gününde evlendirdi.” Bunu Ömer b. Şebbe, Mekke kitabında rivayet etti. İsnadı iyi olup, mürsel bir rivayettir.
Esma radıyallahu anha Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’den rivayette bulunmuştur. Kendisinden de; oğlu Abdullah b. Cafer, torunu el-Kasım b. Muhammed b. Ebi Bekir, kızkardeşi Lu-babe bt el-Haris’in oğlu olan Abdullah b. Abbas, diğer kızkardeşi-nin oğlu Abdullah b. Şeddad b. El-Had, torunu Umm Avn bt. Muhammed b. Cafer b. Ebi Talib, Said b. El-Museyyeb, Urve b. Ez-Zu-beyr ve başkaları rivayette bulunmuşlardır.
Ömer radıyallahu anh ona rüya tabiri sorardı. Bu konuda ondan ve başkalarından pek çok şey nakledilmiştir. Buhari’de Habeşistana hicret babında687, Esma radıyallahu anha’dan gelen rivayette ismi geçen Esma, hal tercemesinde bulunduğumuz bu Esma radıyallahu anha’dır. Deniliyor ki:
“Oğlu Muhammed’in Mısır’da öldürüldüğü haberi kendisine ulaşınca evinin mescidinde ikamet etmeye başladı ve öfkesini yuttu. Öyle ki göğsünden kan gelmeye başladı.”
Sahih’te Ebu Burde yoluyla Esma radıyallahu anha’dan rivayet ediliyor: Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ona dedi ki:
“İnsanların hicreti tek iken senin hicretin ikidir” Bunu İbn Sad688, eş-Şa’bî’nin mürseli olarak zikreder: Esma radıyallahu anha dedi ki:
“Ey Allah’ın Resûlü! Bazı kimseler bize karşı övünüyorlar ve bizim ilk muhacirlerden olmadığımızı iddia ediyorlar” bunun üzerine şöyle buyurdu:
“Bilakis, sizin için iki hicret vardır.”
Sonra birkaç yoldan Ebu Bekir es-Sıddık radıyallahu anh’m kendisini hanımı Esma bt. Umeys’in yıkamasını vasiyet ettiğini zikretmiştir.
Îbnu’s-Seken sahih isnad ile Şa’bî’den şöyle dediğini nakletti: Ali radıyallahu anh Esma bt. Umeys’i nikahlayınca iki oğlu Mu-hammed b. Cafer ve Muhammed b. Ebi Bekir övünerek her biri şöyle dediler:
“Ben senden üstünüm. Babam da senin babandan üstündür.” Ali radıyallahu anh onlara dedi ki:
“ikisinin arasında hüküm ver” bunun üzerine Esma radıyal-lahu anha:
“Caferden hayırlı bir genç görmedim. Ebu Bekir’den hayırlı olgun kimse görmedim.” Ali radıyallahu anh ona şöyle dedi:
“Bize ne kaldı?”
Hicret’in 40. yılında vefat etti. Hz. Esma. Yeri geldiğinde açarak gönüllere sürur veren, yeri geldiğinde solarak dünyadan ayrılan kasımpatı çiçeği gibi. Selam olsun Esma’ya, iman ettiği Rasul’e, sırayla evlendiği yiğitlere…
Büyük acıları, ağır imtihanları kısa cümlelere sığdırdık, kıssanın kısasını anlattık. Kıssadan hisse de okuyucunun payına düştü. Rabbim hepimizi istifade edenlerden eylesin. Rahman’a emanet olunuz.
