Ümmü Haram (Radıyallahu anha) kadın sahabelerden ve deniz şehididir. Hz. Peygamber ile birlikte Huneyn Gazvesi’ne (8/ 630) katılan hanım sahâbîler arasında yer aldı. Ümmü Haram binti Milhan radıyallahu anhâ Rasûllullah sallallahu aleyhi vesellem Efendimizin süt halasıdır. Peygamberimiz, sütteyzesi olan bu büyük İslam kadınının evini şereflendirir, zaman zaman ziyaret ederek gönlünü alırdı. Bazen “öğle uykusu”nu orada uyuduğu da olurdu. Ümmü Haram da (r.anha) Resûlullah’a ikram ve izzette kusur etmez, ona hizmet etmeyi kendisi için büyük bir şeref sayardı.
Enes b. Malik radıyallahu anh’ın teyzesidir. Onun Rumeysa veya Gumeysa olduğu söylenmiştir. Ebu Nuaym böyle rivayet etmiştir fakat sahih değildir. Zira bu, Nesai’nin Sünen’inde Enes ve Cabir radıyallahu anhuma’dan sabit olan iki hadiste Ümm Süleym radıyallahu anha’nın vasfı olarak geçmiştir.
Ebu Ömer (b. Abdilberr) dedi ki: “Ümmü Haram’ın ismine dair sahih bir şeye vâkıf olamadım.” Buhari’nin Sahih’inde ve başkalarında Malik’in Muvatta’daki rivayet yolundan, İshak b. Ebi Talha tarikiyle Enes r.anh’m şöyle dediği sabit olmuştur:
“Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Küba’ya gittiği zaman Ummü Haram bt. Milhan’ın yanına girer ve yemek yerdi. Bir gün Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Ummu Haram’m yanına gitti. Ummu Haram ona yemek ikram etti ve başını tarayıp temizledi. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem onun evinde öğle uykusuna yattı ve uykusundan gülerek kalktı…” Bu hadis deniz şehitleri hakkındaki hadistir. Son kısmında şöyle geçer:
“Muaviye radıyallahu anh’m zamanında Ümm Haram radı-yallahu anha deniz seferine çıktı. Karaya çıktığında bindiği bu katırdan düştü, boynu kırıldı ve öldü.”
Buhari’nin rivayet yollarından birinde şöyle geçer: Enes radı-yallahu anh teyzesi Ummü Haram bt. Milhan’dan rivayet ediyor: “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem onun evindeyken gülerek uyandı ve şöyle buyurdu:
“Ümmetimden bazı kişiler, Allah yolunda gâzi olarak bana gösterildiler, tahtlar üzerindeki hükümdarlar gibi denize açılmışlardı”783 Ummu Haram Bint Milhan:
“Ey Allah’ın Resûlü! Beni onlardan kılması için Allah’a duâ et” dedi. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem sonra başını koyup uyudu. Yine gülerek uyandı. Ummu Haram:
“Ey Allah’ın Resûlü! Niçin gülüyorsun?” dedi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
“Ümmetimden bazı kişiler, Allah yolunda gazi olarak bana gösterildiler, tahtlar üzerindeki hükümdarlar gibi denize açılmışlardı” dedi. Daha önceki gibi Ummu Haram:
“Ey Allah’ın Resûlü! Beni onlardan kılması için Allah’a duâ et” dedi. Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:
‘‘Sen öncekilerle birliktesin” buyurdu. Umm Haram radı-yallahu anha Ubade b. Es-Samit radıyallahu anh ile evlendi ve deniz seferine onunla beraber çıktı. Denizi geçtiklerinde bindiği binekten düştü ve vefât etti.”
İbnu’l-Esir784 şöyle demiştir: “Bu gazve Kıbrıs gazvesidir. Orada defnedilmiştir. O ordunun emiri Osman radıyallahu anh’ın halifeliği zamanında Muaviye b. Ebi Sufyan idi. Ebu Zerr, Ebu’d-Derda ve başka sahabeler de onunla beraberdi. (Allah onlardan razı olsun) bu gazve 27 yılında olmuştur.”
Ebu Ömer (b. Abdilberr) dedi ki: “Muaviye radıyallahu anh o gazveye bizzat katılmıştır. Yanında Benî Nevfel b. Abdimenaftan olan hanımı Fahite bt. Karaza da vardı.”
Derim ki: İbn Vehb, Muvatta’mda İbn Lehia’dan şöyle rivayet etmiştir: “O savaşta Muaviye radıyallahu anh ile beraber olan hanımı Kenud bt. Karaza idi.” Muhtemelen Fahite, Kenud’un lakabı idi. Ya da bu, onun kızkardeşi olup, Muaviye birinden sonra diğeri ile evlenmiştir. Bazı haberlerde bu belirtilmiştir. Muaviye radıyal-lahu anh o yıl onlarla barış yapmış ve geri dönmüştür.
Umm Haram radıyallahu anha’dan; kocası Ubade b. Es-Sa-mit, Umeyr b. El-Esved, Ata b. Yesar ve Ya’la b. Şeddad b. Evs rivayette bulunmuşlardır.
782 El-İsabe (11963) Usdu’l-Gabe (7403) el-İstiab (9593) Tecrid (2/316)
783 Ahmed (6/423) İbn Sad (8/318)
784 Usdu’l-Gabe (5/453)
