CEZÎRÎ
Evliyânın büyüklerinden. İsmi Abdülkâdir bin Muhammed bin Abdülkâdir bin Muhammed bin Yahyâ bin Muhammed bin Nasr’dır. Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin torunlarından olup, soyu Peygamber efendimize ulaşır, seyyiddir. 1475 (H.880) senesi Mısır’da doğdu. 1569 (H.977) senesinde Hama’da vefât etti.
Cezîrî, ilim ve edeb üzere yetişti. Bir zaman Kâhire’ye gelmişti. Orada bir ihtiyâcı sebebiyle velî bir zâtın torunu olan İbn-ül-Enbâbî’ye uğradı. İbn-ül-Enbâbî onu bir takım uygunsuz sözlerle üzdü. Bunun üzerine Cezîrî kırık bir kalp ile evine döndü. O gece duâ edip kendisine yapılan muâmeleyi dedesi Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerine arzetti. O gece yarısı kapısı çalındı. Kalkıp baktığında İbn-ül-Enbâbî’yi kapıda gördü. İbn-ül-Enbâbî özür dileyip ellerine sarıldı. İhtiyâcı olan şeyi yerine getireceğini söyledi. Cezîrî buna hayret edip, gece yarısı gelmesinin sebebini sordu. İbn-ül-Enbâbî yaşlı gözlerle şöyle anlattı:
“Rüyâmda hem Abdülkâdir Geylânî hazretlerini hem de ceddim Enbâbî’yi gördüm. Abdülkâdir Geylânî hazretleri bana; “Eğer deden İsmâil Enbâbî bu hususta sana şefâat etmeseydi, yaptığın işten dolayı cezâ görecektin.” dedi. Dedem de dedi ki: “Şimdi, kalk, yastığının altındaki yılanı öldür.” Bu korkuyla kalktım, yastığımı kaldırdığımda bir yılan gördüm ve onu öldürdüm. Hatâmı anladım ve bu vakitte sana geldim.” İbn-ül-Enbâbî, tövbe etti, tekrar tekrar özür diledi ve hemen Cezîrî’nin ihtiyâcını karşıladı.
Cezîrî kıymetli eserler yazdı. Bunlardan bâzıları şunlardİr: 1) Dürer-ül-Ferâid-ül-Münazzama fî Ahbâr-il-Hâc ve Tarîkİ Mekke el-Muazzama, 2) Hülâsât-üz-Zeheb fî Fadl-il-Arab, 3) Umdet-üs-Safve fî Hall-il-Kahve, 4) Mecmû’ Fîhi EŞ’âr ve Mürâselât ve Fevâid.
KAYNAKLAR
1) Câmiu Kerâmât-il-Evliyâ; c.2, s.96
2) Mu’cem-ül-Müellifîn; c.5, s.300
3) El-A’lâm; c.4, s.44
4) Brockelman; Gal.2, s.325
5) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.13, s.370
