Bir zamanlar pâdişâhın biri, adamlanyla birlikte ava çıkar. Yolda bir câriye görür ve ona hemen âşık olur. Câriyeyi büyük bir parayla satın alarak sarayına getirir. Aradan üç beş gün geçince câriye şiddetli bir ateşle hastalanır, yatağa düşer.
Pâdişâh telâşla bütün hekimlerini toplar:
“Benim tahtımın önemi yok. Şimdi canımın canı hasta yatağa düştü. Onu kurtarın. Kim onun derdine derman olursa bütün hâzinelerimi ona bağışlarım,” der.
Hekimler:
“Elimizde her türlü hastalığı tedavi edecek ilâçlar var. Siz hiç merak etmeyiniz” diye cevap verirler. Başlarlar cariyeyi tedavi etmeye… Fakat hiçbir ilâç kâr etmez. Hasta her geçen günle birlikte sararıp solar. Hekimlerin çâresiz kaldığım gören pâdişâh, Allah’ın huzurunda secdeye kapanarak cân’ü gönülden niyaz ederken uyuyakahr. Rüyasında bir pîr görür:
“Müjde ey pâdişâh! Dileklerin kabul edildi. Yarın sarayına birisi gelecek. O bizdendir. Kabul et ve hastam ona göster,” der.
Pâdişâh heyecanla uyanır. Sabaha kadar pencerede gelecek zatı bekler. Derken, beklenen adam gelir, pâdişâh sevinçle kabul eder.
Hal hatır sorduktan sonra, elinden tutar, hastanın odasına götürür. Hekim hastayı uzun uzun muâyene eder. Az sonra gönül hastası olduğunu anlar. Pâdişâh’a:
“Hekimler hastayı harap etmişler. Şimdi evde kim varsa çıksın. Hastayla yalnız kalmak istiyorum” der. Evde kimse kalmaz. Hekim hastanın nabzım tutar, başlar sormaya:
“Memleketin neresi? Akrabadan kimler var? Kimleri çok seviyorsun?..”
Kız bütün sırlarını açıkça söyler. Hekim, bir eliyle kızın nabzım tutarak dinler ve nabzm atışlarına dikkat eder. Çünkü hekim, nabız kimin adı söylenince fazla atarsa, gönlünün istediğinin o olduğuna, kızın ona âşık olduğuna hükmedecektir. Adam birçok isimler sayar, birçok memleket adlan sıralar. Fakat nabızda bir değişiklik olmaz. Derken Semerkant şehrini sorar. Nabzın şiddetle attığını görür. O zaman hekim tekrar sorular sorar ve sonuçta anlar ki câriye Semer-kant’ta bir kuyumcuya âşıktır.
Hekim hemen padişaha koşar, kızın derdini anlatır, sonunda kuyumcu bulundurularak kızla evlendirilir. Câriye de hastalıktan kurtulur.
“Aşk hastalığı, başka bir hastalıktır. Âşkın, âşıkın şehrini, yine âşık yapar.”
