İSTİBDÂL: Değiştirmek. Sözlükte “değiştirmek, yerine başka bir şey almak” anlamına gelen istibdâl, vakıf hukukunda bir vakıf malının mülk olan diğer bir mal ile değiştirilmesini ifade eder. İstibdâl sebebiyle vakıf malı mülk, mülk mal ise vakıf haline gelir. Benzer bir terim olan ibdâl ise “yerine başka bir vakıf malı, satın alabilmek için bir vakıf malı satmak” demektir.
Hâkimin harâb olmuş vakıf binâsını satıp, semeni (bedeli) ile başkasını alarak mütevellîye (vakfın idârecisine) teslim etmesi. Vakıf binâlarının tâmirleri, içinde parasız oturmaya hakkı olanların malları ile yapılır.Yapmazlarsa, hâkim istibdâl eder. (İbn-i Âbidîn)
Hanefî hukukçuları, her ne kadar istibdâl konusunda görüş birliği içinde olmasalar da vakıf malları arasında herhangi bir ayırım yapmaksızın istibdâl muamelesini câiz görürler. Müslüman-Türk devletleri tarafından uygulanan Hanefî hukukçularının görüşlerini iki noktada toplamak mümkündür. Birincisi vakıf mallarının istibdâliyle ilgili muhtemel durumlar, ikincisi de bu durumlarda istibdâlin yapılabilmesi için aranan şartlardır.
