MUHKEM: Sağlam kılınmış, tahkîm edilmiş. İçinde hüküm bulunan, mânâsı açık olan âyet. Çoğulu muhkemâttır. (Bkz. Muhkemât)
Sağlam, anlamı açık, yorum götürmez, şüphe kabul etmez anlamında “if’âl” vezninde, arapça ism-i meful bir kelime; âyet ve hadislerde bulunan ve sevk edildiği maksada delâlet eden lafız manasına gelen bir fıkıh usulu terimi. Manâsı, tevil ve tahsis kabul etmeyecek derecede açıktır. Usul ilminde anlamı açık olan lafızlar dörttür: Zâhir, nass, müfesser ve muhkem. Bu sıralamada muhkem, mânâsı en açık olan lafızdır. Bunun zıddı olan müteşabih ise; manası kapalı, yorum isteyen kelimelerdir. Manâsı kapalı olan lafızlar dört olup; hatî, müşki, mücmel ve müteşabih olmak üzere az kapalıdan çok kapalıya doğru sıralanmışlardır (M. Ebû Zehra, Usûlü’l-Fıkh, Kahire t.y, s. 119 vd.). Müteşabih; manası kapalı olan, anlaşılması için akılca bir yol bulunmayan, Kitap ve Sünnet’te tefsirine rastlanılmayan ve anlamı Allah’a havale edilen nas (âyet-hadis metni)dir.
Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurulur: “Sana Kitab’ı indiren O’dur. O’nun bir bölüm âyetleri muhkem (anlamı apaçık) dir ki bunlar Kitab’ın anasıdır. Diğerleri müteşabihtirler. İşte kalblerinde eğrilik bulunanlar, sırf fitne aramak ve te’vîline yeltenmek için O’nun müteşabih olanına tâbi olurlar. Halbuki onun te’vilini Allah’tan başkası bilmez, ilimde ilerlemiş olanlar da şöyle derler: “Biz Ona inandık. Hepsi Rabbimizin katındandır” (Alu İmran, 3/7, 8).
