MÜMTENİ’-UL-VÜCÛD: Var olması mümkün olmayan, hep yok olması lâzım olan.
Allahü teâlâya ortak (eş, benzer) bulunması Mümteni’-ül-vücûddur. Allahü teâlâ gibi ikinci bir ilâh var olamaz. Bu imkânsızdır. (Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî)
Mümteni; yokluğu zatının gereği olan veya konunun özü itibariyle yokluğunu gerektiren anlamında kelam ve mantık terimidir.
Akıl, bir şeyin var oluş (vücud) kavramıyla münasebeti hakkında üç türlü hüküm verebilir: Vücub, imkan, imtina.
“Dört sayısı çifttir.” örneğinde olduğu gibi ya vacip veya“İnsan vardır, yazı yazar.” örneğinde olduğu gibi mümkin (caiz), yahut da “Dört sayısı tektir.” örneğinde olduğu gibi mümteni (muhal) olur. Bu hükümlere konu teşkil eden varlık ve kavramlara vacip, mümkin ve mümteni‘ denir.
“Muhal” veya “müstahil” diye de ifade edilen mümteni‘, yokluğu zatının gereği olan veya varlığı mümkün olmayandır. Allah’ın -haşa- yokluğu, dört sayısının tekliği mümteni’ye örnek olarak zikredilebilir. Mümteniin temel özelliği, hiçbir şekilde var olmamaktır. Mantıkta ise “konunun özü itibariyle yokluğunu gerektirmesi” anlamında kullanılır. (Geniş bilgi için bk: TDV İslam Ansiklopedisi, “Hüküm” md.)
