ÜMM-İ VELED: Efendisinden (sâhibinden) çocuğu olan câriye, köle kadın.
Ümm-i veled satılamaz ve hibe olunamaz. Efendisi vefât edince âzâd (hür) olur ise de, zevce gibi vâris olamaz. Oğlu ise, mîrâsçı ve hür olur. (M. Zihni Efendi)
Çocuğun anası; sahibinden çocuk dünyaya getiren cariye anlamında bir fıkıh terimi.
Ümmü velede ait özel hükümler vardır. O, bir açıdan cariye gibidir; efendisi daha önce olduğu gibi ona hizmet ettirmek, başkasının işinde ücretle çalıştırmak, mükâtebe anlaşması yapmak ve onunla cinsi ilişkide bulunmak hakkına sahiptir. Bazı açılardan ise hür gibidir. Sahibinin onu satması, âriyet yoluyla bir başkasına bağışlaması caiz değildir. Ancak onu azad etme yetkisini haizdir. Şayet azad etmeden efendi ölürse ümmü veled kendiliğinden hür olmuştur (el-Merğınânî, el-Hidâye, II, 68 vd., el-Mevsılî, el-İhtiyâr li Tâlîli’l-Muhtâr, IV, 32 vd).
