Bidat lugatta nümunesiz ve benzeri olmayan ve sonradan uydurulan şeydir. Şeriatta ise Kur’an ve sünnette yer almamış ve sonradan icat edilmiş nesnedir. Bu da hasene ve seyyi’e olmak üzere iki kısımdır.
Bidat-ı hasene, Kur’an ve sünnette yer almadığı halde İslâm’ın genel prensiplerine uyarak beşeriyete faydası dokunan şeydir.
Bidat-ı seyyi’e ise, İslâm’ın genel prensiplerine ters düşüp beşeriyete faydası dokunmayan, bilâkis zarar veren şeydir. Başka bir yönden de bidat beş kısımdır:
1— Din ve dünya için gerekli bir şey olup vacibin hududu dahilinde olan bir şeydir. Meselâ İslâm dini Kur’an ve sünnete dayanır. Bunları iyice anlamak için nahiv, sarf, me’âni, bedi, beyan ve lügat gibi bilgileri bilmek lâzımdır. Bunları yazmak ve öğrenmek farz-ı kifâyedir. Kur’an-ı Kerîm’i bir araya getirip cem etmek de bu kabildendir. Peygamber (sav) hayatta iken Kur’an-ı Kerîm sûre ve parçalar halinde olup bir arada değildi. Bölümler halinde ashab-ı kiramın yanında bulunurdu. Yalnız Kur’an-ı Kerim’i ezberleyip hıfz eden çoktur. Ebu Bekir’in (ra) hilafeti sırasında Yemâme savaşı patlak verdi. Ve bu savaşta hafızlardan yetmiş kişi şehid oldu. Bunun üzerine Hz. Ömer endişe etti. Zamanla hafızların vefat ve şehâdetiyle Kur’an-ı Kerîm’in kaybolmasından korktu ve halife olan Ebu Bekir’e (ra) giderek Kur’an-ı Kerîm’in bir araya getirilmesini teklif etti. Fakat Ebu Bekir bu iş bidat olup Peygamber’in yapmadığı bir şeydir diyerek teklifi reddetti. Fakat Hz. Ömer (ra) durumu açıkladı ve Hz. Ebu Bekir’in kalbi de münşerih olup iyi olacağına kanaat getirdi. Ve bunun için Zeyd bin Sâbit’i görevlendirdi.
2— Küfrü gerektirmezse de Ehl-i Sünnet ve’l-Cemâat’a muhalefet eden görüş ve amel bidattir. Bu bidat da haramdır. Meselâ birçok kimse tarikat namı altında erkek kadın bir araya gelerek âyin yapar ve İslâm’ın kabul etmediği birçok gayr-ı İslâmî hallerin ortaya çıkmasına vesile olur. Bu gibi hallerin tarikatla hiç ilgisi yoktur. Bidattir. Herhangi bir ibadet ve zikir için hudud çizilmiş. Onu aşmak da bidattir. Meselâ teravih namazı yirmi değil fazla kılmak ve namazdan sonra teşbih, tahmid ve tekbirleri otuzüç defa değil daha fazla yapmak da bidattir.
3— İslâm’a ve müslümanlara hizmet etmek maksadıyla cemiyet kurmak ve Kur’an kursu binasını yapmak da bidattir. Peygamber (sav)’in zamanında böyle bir şey yoktu. Ancak İslâm ve müslümanlara faydalı olmak ve âmeli sâlih kabilinden olduğu için sünnettir.
4— Câmiye, minber ve mihrab gibi şeyleri yapmak gereklidir^ Fakat aşın olarak onları süslemek ve israfa kaçmak doğru değildir. Peygamber (sav)’in zamanında olmadığından mekruh ve bidattir.
5— Lezzetli yemek yemek ve çeşit çeşit elbise giymek de bidat olmakla beraber mübahtır. İmâm Şâfiî (ra) şöyle diyor: Kur’an, sünnet, icmâ ve ashab yoluna aykırı icat edilen şey bidat-ı seyredir. Hayırlı «bir şey icat edilse bidat-ı hasenedir (4).
