Hanefî mezhebine göre, dârü’l-İslâm, dârü’l-Harb’e dönüşebilir. Yalnız Hanefî âlimleri dönüş şartlarında ihtilâf etmişlerdir:
İmameyne göre bir İslâm ülkesine küfür düzeni hakim olduğu takdirde dârü’l-harbe döner. İmam-ı A’zam’a göre, bir İslâm ülkesinin dârü’l-harbe dönüşmesi için üç şart vardır; üçü bir arada bulunduklarında (Allah korusun) o vasıf ile vasıflanır (dârü’l-Harbe dönüşür). Bu şartlar şunlardır:
1— Dârü’l-Harb ile bitişik olması,
2— İçinde İslâm ahkâmının tatbik edilmemesi,
3— Ahalisinin emniyet ve güvenliklerinin kalmaması.
Cuma ve Bayram namazlarının hükmü hiç bir mezhebe göre
değişmez. Yani, meselâ: Cuma namazının bir takım şartları vardır o şartlar oluştuktan sonra, onun farziyeti terettüp eder. Yer isterdârü’l-İslâm olsun, ister dârü’l-Harb olsun, hiç fark etmez. Şâfiî mezhebinde cuma böyle olduğu gibi, her şey böyledir. Yani hiç bir hüküm değişmez. Ama Hanefî mezhebine göre bazı hükümler değişir; bunlar şunlardır:
1— Dârü’l-Harpte içki, zina, hırsızlık gibi haddi gerektiren bir günah veya kısası gerektiren bir katil cinayeti işleyen bir kimse, dârü’l-İslâm’a döndüğünde, Şafiî’ye göre ceza ne ise uygulanacaktır. Hanefî mezhebinde ise uygulanmayacaktır.
2— Bir kimse dârü’l-harpte ribevî (faizli) bir akitte bulunsa, İmam ı Ebû Hanife ve Mühammed’e göre caizdir. İmam-ı Şâfiî ile Ebû Yûsuf a göre caiz değildir (30).
3— Bir kimse müslüman olup dârü’l-Harpten çıkarak İslâm diyarına hicret ederse, zevcesi orada kaldığı takdirde, Hanefî’ye göre boşanır; Şafiî’ye göre ise boşanmaz.
4— Bir kimse dârü’l-Harpte müslüman olur, mal ve servetini bırakarak İslâm diyarına hicret eder; bilâhare, müslümanlar dârü’l-Harp olan o ülkeyi istilâ ederek malını alsalar, Hanefî’ye göre malı ganimet olur. Şâfiî’ye göre ise malı ma’sundur; kendisine iade etmeleri gerekir.
5— Bir kimse dârü’l-Harpte müslüman olur ve orada kalırsa bir müslim bir zimmî tarafından âmden öldürülürse, Şâfiî’ye göre kısas gerekir, Hanefî mezhebinde ise günahkâr da olsa kısas gerekmez.
6— Kâfirler müslümanlara karşı harp ilân edip mallarını ganimet olarak alsalar; sonra müslümanlar güçlenip o ganimeti tekrar geri elde etseler, Hanefî mezhebine göre dağıtılacaktır. Şâfiî’ye göre sahiplerine iade edilecektir (31).
Dipnot
(30) Bedâ’iu’s Sana’i, c. 9, s. 4378
(31) Te’sisu’n Nezar, s. 58-59
