Yüce İslâm dini insana büyük değer vermektedir. İnanan ve inanmayan herkes için şefkat kanadını açmış, mü’min ile kâfir arasında ayırım yapmadan bütün insanların aziz ve yeryüzünde halife olduğunu ve hepsinin Hz. Adem (s) ile Havvâ’dan türediklerini, tanışıp aralarındaki bağları kuvvetlendirmek için onlan bölük bölük olarak yarattığını beyan etmektedir. Mü’min olsun olmasın herkese, hattâ her canlı mahluka iyilik yapmak için teşvik etmektedir. Peygamber (sav) buyuruyor:
“Her canlı yaratığa iyilik etmekte sevab vardır.”
Âyet-i Kerîme de şöyle buyuruyor:
“Dinıiçin sizinle savaş etmeyen ve yurtlarınızdan sizleri çıkarmayan kimselere iyilik verihsan etmenizden, onlara adaletli davranmanızdan Allah (c.c.) sizleri menetmez. Şüphesiz Allah âdil davrananları sever.”
Peygamber (sav) buyuruyor ki, üç çeşit komşu vardır: Bir hakkı olan komşu (hakkı en az olan komşu budur), iki hakkı olan komşu ve üç hakkı olan komşu. Bir hakkı olan komşu müslüman olmayan komşudur. İki hakkı olan komşu, müslüman olan komşudur. Bir hak İslâm’ın, diğer hak da komşuluğundur. Üç hakkı olan komşu ise; komşu, müslüman ve akraba olan kimsedir. Bir hak İslâm’ın, bir hak komşuluğun, diğer bir hak ise akrabalık hakkıdır (Bezâr ve Ebû Na’îm).
Görüldüğü gibi insan, müslüman olmasa da muhteremdir. Hakkına tecavüz etmek şöyle dursun kendisine yardım edip iyilik etmek ve kalblerini rencide edecek söz ve davranışlardan son derece uzak kalmak lâzımdır. Cenâb-ı Allah şöyle buyuruyor: “Ehli kitapla ancak en güzel yoldan mücadele edin” (Ankebut: 46).
İslâm dini hakimiyeti altında yaşayan gayr-i müslimlere büyük bir hak ve geniş bir hürriyet tanıyor. Şöyle ki,
1— İnanç ve ibadetlerinde hürdürler. Diledikleri gibi ibadet edebilirler. Haç ve mabedlerine dokunulmaz. Peygamber (sav) “Onları ibadetleriyle başbaşa bırakınız” buyuruyor. Hatta müslüman bir kimsenin karısı gayr-ı müslim olursa kiliseye ve havraya gidebilir. Kocası onu menedemez. Gerekirse onu korumak için kiliseye kadar kedisiyle birlikte gidebilir.
2— Dinimizce, domuz gibi, haram olan şey, onlar için helal olduğu takdirde onlara dokunmamız caiz değildir.
3— Evlenmek, boşanmak ve nafaka gibi, ahvâl-i şahsiye meselelerinde serbesttirler.
4— İslâm dini, akıl ve mantık çerçevesi dahilinde onlara münazara hakkını veriyor,’ Onlarla münazara yaparken onları rencide edecek söz ve davranışlardan sakınmak lâzımdır. Cenâb-ı Allah şöyle buyuruyor: “Ehl-i kitapla ancak en güzel yoldan mücadele edin” (33).
5— Hıristiyan ve yahudilerin yemeklerini yemeyi ve kadınlanyla evlenmeyi mübah kılmış. Yüce Allah bu hususta şöyle buyuruyor:
“Bugün size teiniz ve iyi şeyler helal kılınmıştır. Kendilerine kitap yerilen (yahudi, hıristiyan v.b.nin) yiyeceği size helaldir, sizin yiyeceğiniz de onlara helaldir. Mü’min kadınlardan iffetli olanlar ile daha önce kendilerine kitap verilenlerden iffetli kadınlar da namuslu olmak, zina etmemek ve gizli dost tutmamak üzere mehirlerini vermeniz şartıyla size helâldır” (34).
6— Onların ziyaretlerine gitmek ve hastalarının halini sormak mübahtır.
7— Müslümanlarla alış-veriş mübah olduğu gibi, gayr-ı müs-limlerle alış-veriş de mübahtır.
8— Kurban kesilirse komşulara ikram etmek sünnet olduğundan, gayr-ı müslim komşulara da ikram edilebilir.
9— Müslüman olmayan kimseye hediye vermek ve ondan hediye almak da caizdir. Çünkü Mekke-i Mükerreme fethedilmeden önce Mekke’de büyük bir kıtlık başgösterdi. Bunun üzerine Peygamber (sav) Mekke fakirlerine dağıtılmak üzere beşyüz altın gönderdi (35).
Dipnot
(33) Ankebût, 64
(34) Mâide, 5
(35) İbn Âbidin, c. 2, s. 67
