Halife kelime olarak halefe kökünden gelmiştir. Kelime olarak arkadan gelen manasında kullanılan halife, ıstılahî manada, yerine geçen, onun adına iş yapan manasında kullanılmıştır. Hz. Peygamber’den sonraki devlet başkanlığı makamını, halife de devlet başkanını ifade eden bir terim olarak kullanılır. “İmâmet” veya “imâmet-i uzmâ” tabirleri de hilafetle eş anlamlıdır.
İslâm’da halifenin seçilişi üç yoldan birisiyle meydana gelir.
1— Müslüman, mükellef, âdil -yani büyük günahlardan sakınıp, küçük günahlarda ısrar etmeyen- ve kendisini şüphelerden koruyan ve şahsî menfaatim ön plânda tutmayan, bilgili, şahsiyetli ve müslüman halkın ileri gelenlerinden birini müslümanlann tayin etmesi. Hazreti Ebubekir al-Sıddık’ın halife olarak seçilişi bu yolla olmuştur.
2— Âdil halifenin henüz vefat etmeden önce âdil ve bu işe lâyık olan bir kimseyi tâyin etmesi Hz. Ebubekir al-Sıddık Hz. Ömer’i (ra) buyolla tayin etmiştir. Hz. Ebubekir vefat etmeden evvel şöyle buyurdu: Ben Ömer bin Hattab’ı size âmir olarak tayin ettim. İyilik eder ve âdelete bağlı kalırsa zaten benim bilgim ve görüşüm de hakkında budur. Zulüm eder ve durumu değiştirirse ben gaybî bilmem. Ben istedim. Herkes ne kazanırsa kendisine aittir. Durum öyle olmakla beraber ehli hal ve akdin muvafakati da şarttır. Bunların muvafakati olmazsa o hilafet hilafet de-ğildir.o
3— Hilâfetin şartlarına haiz bir kimsenin zor kullanmak suretiyle kendini seçtirmesi ( Nihâyetü’l-Muhtâc, c. 7, s. 391).
İslam’da Kimler Halife Olabilir?
Halifelik müessesesi, içinde barındırdığı birçok maslahat nedeniyle İslam’da en önemli kurumlardandır. Öneminden dolayı bu konu alimler tarafından çokça konuşulmuş ve çeşitli açılardan değerlendirilmiştir. Alimler, bir kimsenin Müslümanların başına halife olabilmesi için bir çok şart zikretmişlerdir. Bu şartları sıhhat ve kemal şartları olarak iki kısma ayırabiliriz.
Sıhhat Şartları: Bir kimsenin halife olabilmesi için mutlaka olması gereken ve olmadığı taktirde halifeliği geçersiz kılan şartlardır.
Kemal Şartları: Olması güzel olan fakat olmadığı taktirde halifeliğe zarar vermeyen şartlardır.
