Tavaf namazının Makâm-ı İbrahim’de kılınması efdal olmakla birlikte, tavaf edenlere eziyet vermemek bakımından imkân nisbetinde Harem’in içinde uygun bir yerde kılınması da mümkündür (Kâsânî, Bedâi‘, II, 148). Buna da imkân bulunamazsa bu namaz, Harem’in dışında da kılınabilir. Bu itibarla tavaf namazını Makâm-ı İbrahim’de kılmaya çalışarak tavaf edenlere engel teşkil etmekten sakınılmalıdır.
Tavaf Nasıl Yapılır?
Önce farz, vâcib, nafile tavaflardan hangisi yapılacaksa ona niyet edilir. Her tavafın yapılışı aynıdır. Fark, sadece farz, vâcib ve sünnet oluşundadır. Bu bakımdan niyette, yapılacak tavafın nevî belirtilir. Tavafa niyetten sonra, doğruca Hacer-i Esved`in bulunduğu yere gidilir. Mümkün olduğu takdirde başkasına eziyet vermeksizin eller Hacer-i Esved üzerine konur ve taş öpülür.
Yaklaşıp öpmek mümkün olmadığı takdirde, yalnız el sürülür, bu da mümkün olmazsa Hacer-i Esved`e karşı durulup ellerin içi taşa doğru gelmek üzere eller kaldırılır ve tekbir, tahmid ve salâvat getirilir. Daha sonra el içleri öpülerek yüzlere sürülür. Bu fiile istilâm denir. Sevab bakımından istilâm ile Hacer-i Esved`i öpmek arasında bir fark yoktur. İstilâmda şu duâ okunur: بِسْمِ اللّهِ وَاللّهُ اَكْبَرُ اَللّهُمَّ ايمَانًا بِكَ وَتَصْديقًا بِكِتَابِكَ وَوَفَاءً بِعَهْدِكَ وَاتِّبَاعًا لِسُنَّةِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
Bismillâhi vallâhü ekber, Allahümme îmanen bike ve tasdîkan bi-kitâbike ve vefâen bi-ahdike ve`t-tibâan li-sünneti nebiyyike sallâllahü aleyhi ve sellem. “Allah`ın adıyla… Allah en büyüktür. Allahım! Sana iman ederek kitâbını tasdîk, ahdine vefâ ve Peygamberinin sünnetine uyarak…” Bundan sonra Kâbe sol tarafa alınarak etrafında dönülmeye başlanır. Hacer-i Esved`den başlanıp yine Hacer-i Esved`e gelinen her dönüşe bir şavt denir. Bir tavaf, 7 şavttan ibarettir.
Tavafın tamamında erkeklerin sağ omuzları açık kalır, ilk üç şavtında erkekler pehlivanlar gibi omuzlarını silker bir vaziyette canlı ve çalımlı bir yürüyüşle yürürler.
Omuz açmaya ıztıba, canlı çalımlı yürümeye de remel denir. Iztıba ve remel yapılması sünnettir ve sadece ziyaret ve kudüm tavaflarında yapılır. Diğer tavaflarda yapılmazlar. Tavaf, Hatîm`in arkasından yapılır. Aslen Kâbe`den olup sonra dışarıda bırakılan ve yarım ay şeklinde çevrelenen yere Hatîm denir. Bu kısım Kâbe`den sayıldığı için, tavaf bunun dışından yapılmaktadır. Kâbe`nin kapısında ve köşelerinin herbirinde dualar okunur, salât ü selâm, tekbir ve tehliller getirilir.
Kâbe`nin 4 köşesi vardır ki bunlara rükün denir. Hacer-i Esved`in bulunduğu rükünden sonra sağdan sola doğru sırası ile Rükn-i Irakî, Rükn-i Şâmî ve Rükn-i Yemanî gelir. Rükn-i Yemânî`nin istilâm edilmesinde bir beis yoktur. Diğer iki rükün istilâm edilmezler. Hacer-i Esved`e her uğrandıkça mümkünse öpülür veya el sürülür. Mümkün değilse istilâm yapılır. Sonra tekrar tavafa devam edilir. Kâbe etrafında 7 dönüş (7 şavt) tamamlanınca, Hacer-i Esved istilâm edilerek tavaf tamam edilmiş olur.
Bundan sonra yer bulunduğu takdirde Makam-ı İbrahim`de, yer bulunamazsa Mescid-i Haram`ın münasip bir yerinde iki rek`at tavaf namazı kılınır. Bu namaz vâcibdir. Birinci rek`atta Kâfirûn, ikinci rek`atta ise İhlâs sûreleri okunur..
Bu namaz da, kerahet vakitleri dışında kılınır. Bu bakımdan ikindiden sonra tavaf eden kimse akşam namazını bekler. Akşamın farzından sonra tavaf namazınını kılar, sonra akşamın sünnetini kılar.
Resûlüllah Efendimiz bir hadîs-i şerîflerinde tavaf namazı kılan kimselerin bir köle âzad etmiş kadar ecir ve sevab alacaklarını belirtmiştir. Tavaf namazını bitirdikten sonra, Kâbe-i Muazzama`ya yönelerek ayakta ihlâs ve samimiyetle dualar edilir. Sonra Zemzem kuyusuna gidilip şu dua okunarak su içilir:
“Allâhümme innî es`elüke rızkan vâsian ve ilmen nâfiân ve şifâen min külli dâin…”
“Allahım, senden geniş rızık, faydalı ilim ve her türlü hastalıklardan da şifa dilerim…”
