“Hepiniz çobansınız, yâni görüp gözetir ek ve idâre ve muhâfaza etmekle mükellef ve idâre ve muhâfazanız altında olanlardan mes’ulsünüz. imam yâni cemiyyet reisi idâre ve muhâfaza ile mükellef ve idâre ve muhâfazası altındakilerden mes’uldür. Kişi ehil ve ıyâlini görüp korumakla mükellef ve bundan mes’uldür. Kadm kocasının evini görüp korumakla mükellef ve bundan mes’uldür. Hizmetçi efendisinin malmm muhâfızıdır ve bundan mes’uldür. Kişi babasının malinin muhâfızıdır ve bundan mes’uldür. Hepiniz gözetmek ve idâre ve muhâfaza etmekle mükellef ve idâre ve muhâfazanız altmda olanlardan mesulsünüz.”
İZAHI
Bu hadîs-i şerif, pek belîğ bir sûrette insanların hayatta birtakım vazifeleri olduğunu ve bunları ifâdaki kusurlarından mes’ul bulunduklarını beyan, ve devlet ve âile reislerinin ve kan ve hizmetçi ve evlâdın vazifelerini tasrîh ederek başlangıcı tekrarla sona eriyor.
Hadîsin hem hidâyetinde hem sonunda, her ferdin bir vazifesi olduğu bildiriliyor. Filhakika insanın kendi nefsine ve uzuvlanna karşı vazifeleri vardır. İnsan maddî ve mânevi mühlikâttan içtinapla, A İlâh’m vediası olan ruh, beden ve uzuvlannı korumak ve bunları halk olundukları gâyede kullanmakla miikellefdir. Bu babdaki kusurlarından mes’uldür. Tafsili, ciltler teşkil edecek bu mevzû için fıkıh ve ahlâk kitaplarına mürâcaatı tavsiye ederek icmâl ile iktifâ ediyoruz.
DEVLET REİSİNİN VAZİFELERİ: Devlet reisi, bizzat ve ta-rafından millet nâmına tâyin edeceği vekil ve memurlar ve teçhiz olunacak ordularla, memleketi zulüm ve tuğyandan ve hâriçten gelecek tecâvüzden muhâfaza ve sıyânet edecek ve tesis olunacak mahkemeler vâsıtasiyle zulüm ve tecâvüzü tenkü ve fertler ve fertlerle devlet arasında tahaddüs edecek ihtilâfları hal, fakirlere ve âcizlere yardım edecektir. Hulâsa cemiyyetin dünyevî ve uhrevî selâmet ve saadeti için lâzım gelen her türlü tedbîri ittihaz etmekle mükellefdir. Ve vukûa gelecek kusurlarından mes’uldür.
AİLE RElSİNÎN VAZİFESİ: Aile reisi, zevcesi ve ıyâlinde bulunan çocuklarını ma’ruf ve mûtad veçhile infak ve onları muhâfaza ve tâlim ve dînî terbiyelerine i‘tinâ ile, onları gerek şahısları ve gerek mensub oldukları cemiyyet için fâideli bir seviyyede yetiştir-mekle mükellef ve bu .husustaki kusurlarından mes’uldür.
ZEVCENİN VAZİFESİ: Zevce, âilenin bir rüknüdür. Evin reisi olan zevcin meşrû emirlerine itâatle berâber, çocuklarının muhâfaza ve dînî terbiyelerine yardım ve zevcinin mallarını iyi idâre ve muhâfaza etmekle mükellef ve kusurlarından mes’uldür.
HiZMETÇÎNÎN VAZİFESİ: Evde hizmet vazifesini görebilmek için birçok mallar, hizmetçinin yed-i emânetinde bırakılır. Hizmetçi bu malları kendi malı gibi muhâfaza ve hizmetini hüsnü îfâ ile mükellef ve kusurlarından mes’uldür.
Râvînin zannma göre, Resûl-i Ekrem, çocukların da babalarının mallarım görüp korumakla mükellef ve kusurlarından mes’ul olduklarım söylemiştir.
