Musahhaf : Tef’il vezninde sahifede hata etmek, yani yazılı bir kağıttaki kelime veya sözleri yanlışlıkla değiştirme manasına gelen tashifden ismi mef’uldür ve değiştirilmiş nesne demektir. Hadis terimi olarak muharref gibi isnad veya metninde bir kelimesinin değişmesiyle rivayet edilen hadise denir. Muharref maddesinde de bahis konusu edildiği gibi hadislerin gerek isnadlarında gerekse metinlerinde değişme iki türlü olur.
Bunlardan birincisi bir kelimeyi meydana getiren harflerde nokta değişikliğidir. İkincisi ise kelimelerde harf ve yazı değişikliği şeklinde olur. İlkine yukarıda açıklandığı gibi tashîf; ikincisine tahrif adı verilir. (Bk. tashif, tahrif).
Musahhaf, söz gelimi “haber” kelimesini “hayır” okumak gibi kelimeyi teşkil eden harflerde nokta değişikliği ile rivayet edilen hadise denir. Sadece nokta hatasında meydana geldiği için muharrefden ayrı mütalaa edilmek gerekir. Tahrif gibi tashif de hadisin senedinde veya metninde meydana gelebilir.
Buna göre musahhaf tashifin senedi olşuturan isimlerde ya da metinde meydana gelişine göre isnadı veya metni yönünden musahhaf olarak iki kısımda mütalaa edilebilir. Senedindeki tashife misali Yahya b. Ma’in’in Müslim tarafından rivayet edilen bir hadisin “İbn Murâcim” ismindeki ravisinin adını “cim” harfinin noktasını “ra” ya koyarak “İbn Muzâhim” şeklinde getirişi gösterilebilir.
Tanınmış bir muhaddis olan Şu’be, “Hz. Peygamber (s.a.s) dübbâ ve müzeffet denilen kaplarda üretilen şarapları içmekten men etti.” Hadisinin isnadındaki Halid b. Alkame’nin ismini yanlış okuması sonucu Mâlik b. Urfuta şekline getirişi de Ahmed b. Hanbel’e göre tashiftir.866 Dolayısıyle Şubenin isnadında tashif yaparak rivayet ettiği hadis musahhaf olmuştur. “Ebu Sufyan’dan rivayet edildiğine göre Hz. Peygamber (s.a.s) hutbeleri şiir okur gibi kelimelerini, harfleri çatlatarak okuyanlara lanet etti.” 867 Ed-Dârekutni’ye göre muhaddis Veki hadisdeki “el-Hutab” kelimesini noktasız have değişik hareke ile okumuştur. İbnu’s-Salâh buna dair bir de fıkra nakleder. Hadisdeki tashifin iyice anlaşılabilmesi bakımından nakletmeye fayda vardır.
İbn Şahin Şam’da Mansûr mescidinde bu hadisi “nehân’nebiyyu sallallâhu aleyhi ve selleme an teşkîki’l-hatab (Hz. Peygamber (s.a.s) odun yarmaktan men etti)” şeklinde okuyunca dinleyenlerden biri: “Şimdi ne yapacağız? Oduna da çok ihtiyaç var” demiştir. 868 Nakledildiğine göre muhaddislerden birisi, Hz. Peygamber’in Enes b. Mâlik’in küçük kardeşine şaka ettiğini bildiren hadisinin bütün rivayet yollarını toplamış. Bir gün meclisinde hadis yazdırırken birden bu hadisi şeklinde okuyuvermiş. İlk hadis “Ebu Umeyr! Küçük serçe ne yapıyor?” manasına gelirken yanlış okuması sonucu” …deve ne yapıyor?” haline gelince tabiatıyla etrafındakiler gülmekten katılırlarken muhaddis utancından kıpkırmızı kesilmiş! Musahhaf konusuna usul kitaplarında rastlanmayan kendi tesbit ettiğimiz bir misalle son vermek istiyoruz.
Misaldeki hadis her ne kadar mevzu ise de, tasnifi çok güzel aksettirecek niteliktedir: “Birinizin köpek yavrusunu terbiye etmesi çocuk terbiye etmesinden daha hayırlıdır”. 869Bu mevzu hadis el-Fîruzâbâdî’nin meşhur eseri Sifru’s-Sa’âdenin hatime bölümünde şöyle nakledilmiştir. 870 İki rivayet karşılaştmlırsa görülür ki ilk rivayetin metnindeki “yurabbiye” (terbiye etmesi) kelimesi “yezniye” (zina etmesi) haline gelmiştir. Musahhaf hadisler muharref gibi zayıf addedilirler.
