Baba kelimesi ile ilgili atasözleri hangileridir? veya baba cümlesi olan atasözleri nelerdir? Açıklaması ve anlamlarıyla beraber atasözünü derledik.
Atasözleri Türkçe’de “sav” ve “irsal-i mesel” olarak da adlanılır. Türk Dil Kurumu’nun Tanımı: Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, darbımesel. İslamiyet öncesinde sav, divan edebiyatında irsal-i mesel ya da darb-ı mesel denirdi. Atalardan günümüze kadar ulaşan, belirli bir yargı içeren, söyleyeni belli olmayan (anonim) düz konuşma içinde kullanılan sözlerdir. Atasözleri, halkın yalnızca ortak duygu ve düşüncelerini değil ortak dil zevkini de yansıtır. Öykü, roman, şiir, deneme gibi yazı türleri pek çok cümlenin bir araya gelmesi ve anlam yönünden bütünleşmesiyle oluşur. Buna karşın atasözleri genellikle bir, en fazla iki cümleden oluşur. Bütün duygu ve düşünceler bu tek cümleye sığdırılır. Bu cümleler kişiden kişiye değişmez. Halkın ortak malıdır ve halk tarafından aynı biçimde söylenir.
BABA İLE İLGİLİ ATASÖZLERİ VE ANLAMLAR
Baba (babası) oğluna bir bağ bağışlamış (vermiş), oğul (oğlu) babasına bir salkım üzüm vermemiş (üzümü çok görmüş).
Kişiler yaratılışları itibariyle hırslıdır, bu hırs onların bu dünyada suale ve sorguya çekilmesine sebeptir. İnsanlar istede istemese de kişilikleri ve karakterleri itibariyle bazı şeylerin kendisinden eksilmesine tahammül edemezler. Özellikle de kendilerinden birşey isteyen kişi onların sürekli hayatında olan birisi ise. Baba ve oğlu, oğulun yaşadığı yıl boyunca tanışırlar, kesinlikle yabancılık çekmezler. Herkes gibi onlarda birbirlerini en iyi tanıyan insanlardır. Baba tamamen iyi, temiz duygularıyla çocuklarının gelecekleri için onlara fedakarlık yapar; bundan çıkar güdmez. Çocuklar ise aynı hayat mücadelesine girdiklerinde, evli ise çocukları için, bekar ise tecrübesizlikten dolayı ailelerinin onlara verdiklerini, yine ailelerine çok görürler, bu şekilde süregelen bir çelişkiyi yine aynı biçimde çocuklarından görürler. Hayat aslında bu şekilde bir döngü içindedir.
Baba himmet. Oğul hizmet.
Büyüklerden yardım görmeyi hak edebilmek için küçüklerin görevlerini iyi yapmaları gerekir. Ehil kişiler manevi yardım ve desteği, bu ihtiyacı olanları gayret ve çalışmasına bağlıdır.
Baba koruk (ekşi, erik) yer, oğlunun dişi kamaşır.
Babanın yaptığı kötü işin sıkıntısını çocuk çeker. Çocuklar, büyüklerin yaptığı kötü işten dolayı arkadaşları arasında kendilerini eksikli ve suçlu hissederler. Babanın bıraktığı kötü şöhret öldükten sonra evladı için üzüntü kaynağı olmaya devam eder.
Baba malı tez tükerir, evlat gerek kazana.
Hazır bulunan dünyalığın kıymeti pek bilinmez. Bundan dolayı baba malına güvenip kazanç yolunu tutmamak çok yanlıştır. Baba malının değeri pek bilinmediği gibi hazır malda çabuk biter. Kendini bilen, yaşama sorumluluğu duyan akıllı evladın malı, kendisinin kazandığı maldır.
Babasından mal kalan, merteği içinden bitmiş sanır.
Bir emek sarf ederek değil, miras yoluyla elde edilmiş malın ne sıkıntılar çekilerek kazanıldığı bilinmez. Öyle ki insan, miras yoluyla kalan evin direklerinin bile oracıkta kendiliğinden bitiverdiğini sanır.
Çingeneye beylik vermişler, önce babasını asmış.
Ne oldum delisi soysuz kişi, eline yetki geçince yakınlarına kötülükler yapmakla işe başlar.
İyi evlat babayı vezir, kötüsü rezil eder.
Babaya itibar kazandıran da, insanların içine çıkamayacak bir duruma düşüren de evlatlarının tutumudur. Baba, hayırlı, iyi evladı ile övünür. Kötü, şerefsiz evladından da utanır.
Katıra “baban kim?” demişler, “dayım attır” demiş.
Bazı yönlerden yetersiz ve kusurlu olan kimseler, bu yönlerini örtmek için olmadık yollara başvururlar. Bunun gibi, aşağılık duygusu içinde bulunan kimse, kendisini olduğu gibi göstermeye utanır. Bu tür insanlar kötü yönlerini gizler, sadece iyi yönleri ile övünürler.
Oğlan babadan öğrenir meclis gezmeyi, kız anadan öğrenir sofra yazmayı.
Erdemli insanlar gelenek ve görenekleri ile yaşarlar. Doğru olan ve kişilere zarar vermeyen gelenek, görenek nesiller boyunca çocuklara aktarılır. Bu yaşantı daha önce dedelerden, atalardan tecrübe edildiği için çok az hata şansına sahiptir. Çocuklara erkenden verilecek bu doğru bilgiler onların erken yaşta ergin olmasına, erdem kazanmasına yardımcı olur. Eğitim verilmeyen genç bir erkek görgüsüz, kız çocuğu ise işe yaramaz olarak nitelendirilir.
Oğlanın şaşkını, babasının zenginliğini metheder.
İnsanların bilmelerini gerektirmediği konuları açık saçık, ulu orta konuşan insanlar ne yaptıklarını bilmeksizin densiz densiz sohbet ederler. Bu kişiler yaptıkları övgü ile karşısındaki kişileri rahatsız edebilir, methettikleri insanları ise farklı niteliklere sokabilirler.
Saksağan danayı, babası hayrına bitlemez.
Bu atasözümüzdeki “bitlemez” kelimesi temizlemek anlamında kullanılmaktadır. İnsanlar çıkar elde etmeyeceği insanların yardımlarına koşmazlar. Çıkar güdmek çoğu zaman kötü niyetli olarak algılansa da; anlatılmak istenen asıl fiil birgün yardımda bulunan insanın karşısındaki insandan yardım isteyebileceği olasılığıdır.
Baba kırk oğlu beslemiş, kırk oğul bir babayı beslememiş
Babalar, kaç tane olursa olsun çocuklarına bakar da çocuklar babalarına bakıp gereksinimlerini karşılamaz.
Baba koruk (erik, ekşi elma) yer, oğlunun dişi kamaşır (Baba eder oğul öder)
Babanın yaptığı kötü işin cezasını çocuk çeker.
Babasının akçası, anasının bohçası (ona, kıza koca bulur)
Çirkin, kusurlu bile olsa zengin bir kız evde kalmaz.
Babayla oğlanın pabucu bir olunca, evde kavga eksik olmaz
Ortak mal, babayla oğul arasında bile anlaşmazlık çıkarabilir.
Bir baba dokuz evladı besler, dokuz evlat bir babayı beslemez
Bir baba, çocukları ne kadar çok olursa olsun hepsine bakar da çocuklar, babalarına bakmayı hep kardeşlerinden bekledikleri için, babaları ortada kalabilir.
Babanın (atanın) sanatı oğula mirastır
Çocuk daha küçük yaşta ister istemez babasının sanatıyla ilgilenir ve giderek bu sanatı öğrenir. Büyüyünce kendisi de bu sanatla uğraşır.
Baba vergisi görümlük, koca vergisi doyumluk
Bir babanın kızı için harcadığı para, hazırladığı çeyiz. Göstermelik olmaktan ileri geçemez. Kızın yaşam boyu süren büyük giderlerini kocası üstlenir.
Baba oğluna bir bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş
Babalar çocukları için büyük özverilerde bulunurlar, ama çocuklar babaları için küçük bir özveride bulunmazlar.
Anan güzel idi hani yeri, baban güzel idi hani evi
hiçbir duruma güvenilmez, bizim olan şeyler elimizde sürekli olarak kalmazlar.
Anamın (babamın) öleceğini bilseydim kulağı dolu darıya satardım
insan en değerli malının karşılıksız olarak elinden gideceğini bilse onu yok denecek kadar az bir paraya satar.
Baba (evlat, oğul) ekmeği zindan ekmeği, koca (er) ekmeği meydan ekmeği
bir kadın için babasının veya çocuğunun evinde barınıp onların eline bakmak çok kötü bir durumdur; onun gönül ferahlığı ile yaşayacağı yer, kocasının evi, serbestçe harcayacağı para kocasının parasıdır.
