Can kelimesi ile ilgili atasözleri hangileridir? Canın cümlesi olan atasözleri nelerdir? Açıklaması ve anlamlarıyla beraber atasözünü derledik.
CAN İLE İLGİLİ ATASÖZLERİ VE ANLAMLAR
Can boğazdan gelir (geçer).
İnsan, vücudu için gerekli olan gıdaları almak zorundadır. Onun yaşaması yemesi, içmesine bağlıdır. Boğazına bakmayan kişinin sağlığı hayati tehlikeye düşer.
Can canın yoldaşıdır.
İnsan tek başına yaşayamaz. Yanlızlık Allah’a mahsustur. İnsan, konuşup düşünmek, dertleşmek ve iş yapmak için arkadaş arar.
Can çıkmayınca huy çıkmaz.
Huy, kişiliğin bir parçasıdır; kişiyle birlikte doğar, kişiliğinin gelişmesiyle birlikte oluşur ve artık ölünceye kadar sürüp gider. Bu değerlendirme herkes için geçerli değildir. Peygamberimiz, “huyunuzu güzelleştiriniz” buyurmuştur. Huy güzelleşebildiğine göre, demekki değişiyor, diye düşünmelidir.
Can cümleden aziz(dir).
İnsan başkaları için bir yere kadar fedakarlık yapar. Bunun sınırı vardır. Önemli konularda başkasının, daha yakınlarının çıkarlarıyla, kendi çıkarı çatışınca fedakarlık şöyle dursun, sadece kendini düşünür, bencil olur.
Cana gelecek (kaza – zarar) mala gelsin.
Zarardan kurtulma imkanı yoksa, bunun cana değil, mala gelmesi tercih edilir. Mal kazanılabilir; fakat kaybedilen can tekrar kazanılamaz. Bundan dolayı canı korumak için mal feda edilir.
Canı kaymak isteyen mandayı yanında taşır.
Güzel bir hayat sürmek isteyen kimse, böyle bir hayatın bedelini ödemeyi, onun sıkıntılarını çekmeyi göze almalıdır. Bir amaca ulaşmak için gerekli kaynak ve gereçler insanın eli altında bulunmalıdır.
Canı yanan eşek attan yürük olur (canı acıyan eşek atı geçer).
İnsanın canı gerçekten yanarsa, gücünün üstündeki şeyleri bile başarır. Bir durumdan canı yanmış olan kimse, o durumun bir daha gelmemesi için elinden gelen çabayı harcar ve gücü yetmez sanılan işleri bile başarır.
Cömert derler maldan ederler, yiğit derler candan ederler.
Bazı kimseler pohpohlamayı severler. Bundan hoşlanan kimsede cömertliğini göstermek için bol para harcar. Önüne gelene armağanlar verir, ziyafet çeker, böylece malını tüketir. Yine eloğlu kişiyi yiğit diye pohpohlar. Bundan hoşlanan kimsede yiğitliğini göstermek için tehlikeye gözü kapalı atılır. Bu sırada birisi canına kıyar. Bir aferin almak için kova su içmek akıl karı değildir.
Çıkmadık candan umut kesilmez.
En ağır hastanın bile canı çıkıncaya kadar iyileşeceğinden umut kesilmemelidir. / Elden gittiği sandığımız birşeyle ilgilimiz büsbütün kesilmemişse, gereken çabaları harcayarak onu tekrar elimize geçirebileceğimiz umulmalıdır. Bize “gitti, gidiyor” dedirten nice hastalıklara ve fırsatlara tanık oluruz ki, onlarda ne hasta gider, ne fırsat kaçar. Bundan dolayı insanın ümit kefesi daima ağır basmalıdır.
Keçi (koyun) can derdinde kasap yağ (et) derdinde.
Hayatın hiç değişmeyen bir kuralıda şudur: Bir kimse, önemli bir kaybından dolayı çırpınıp kıvranırken başka bir kimse bu durumdan ne kadar çok yararlanabileceğini düşünür.
Mal canın yongasıdır.
İnsan hayatını ancak malla sürdürebilir. Ağacı dış tehlikelerden koruyan nasıl kabuğu ise, insanın başına gelecek zorluklardan korunmasıda malla mümkündür. Bu açıdan bakılınca mal canın bir parçası gibidir. Malına zarar gelen kimse, canından bir parçası gidiyormuş gibi üzülür.
Neren ağrırsa canın orda.
İnsan için hayat kaynağı olan canının, vücudumuzda belli bir yeri yoktur. Bedenimizin bir yeri ağrıyınca canımız orada kendini gösterir, sanki “ben burdayım” der.
Önce can, sonra canan.
Biraz kurcalanırsa, her insanın azda olsa bencil olduğu görülür. İnsan için can daha kıymetlidir. Kaybedilmesi göze alınamaz. Bu bakımdan büyük fedakarlık getirecek konularda önce kendini, sonra sevdiklerini ve yakınlarını düşünür.
Yarım hekim candan eder, yarım hoca dinden eder.
Bir işi ehline yaptırılmalıdır. Eğer iş, ehline yaptırılmaz da taklitçilere yaptırılırsa, istenilen gibi değil, ters bir sonuç verir. Nitekim hekim dururken, hekimlik taslayan birinin tedavisine başvurulması, insanın hayatına mal olabilir. Dini bilgisi yetersiz kimse de, kendi görüşlerini din sanarak bize aktarır da; bizim dinden soğumamıza sebep olabilir. Uzmanına yaptırılmayan işler, insanı büyük zararlara sokar. Alanında derme çatma bilgisi olan bir doktor, insanın ölümüne yol açabilir. Bilgisiz din adamı da yanlış öğütlerle insanın dini inanışlarında sapmalara yol açar.
Zenginin gönlü olana kadar (olasıya), fakirin canı çıkar.
Zengin insanların dertleri farklıdır. Düşündükleri dünya malı onların arkasında bıraktıklarını veya herhangi bir durumda olmasına sebep olanları çabuk unutmasına hatta hatırlamamasına neden olur. Küçük bir örnek vermek gerekirse, babadan kalma evini satmak istemeyen fakir kimse, zengin kimsenin uzun uğraşıları sonunda satmış olsa bile, hakkına düşeni alamaz. Çünkü zengin insan amacına ulaşmış, bir diğer işe koyulmuştur bile. Buna günümüzde çalışıpta maaşını alamayan bir çok kişi en bariz örneklerden bir diğeridir. Zengin kişilerin başkalarına karşı eli çok sıkıdır. İsteksizce yaptıkları yardımlar da yerine ulaşıncaya kadar iş işten geçer.
Adam adama yük değil, can gövdeye mülk değil (adam adama yük olmaz).
Bize işi düşen yada evimize konuk olarak gelen kimsenin uzun süre yakamızdan düşmeyeceği düşünülmemeli, ona katlanılmalıdır. Misafir gidici, hayat ise geçicidir.
Az veren candan, çok veren maldan.
İnsanlar için “cömert” demeden önce, onların durumlarına bakılmalıdır: Kendinde fazla olmadığı halde çekinmeden verebilen kimse gerçekten cömerttir. Çünkü bu özveri gerektirir, canından bir parça vermiş gibi olur. Varlıklı olmayan kimse, yardım yada armağan olarak az şey verebilir. Bu, büyük bir fedakarlıktır. Varlıklı kimse çok şey verebilir. Bu, onun için özveri sayılmaz.
Bir adamın adı çıkacağına canı çıksın.
Adı kötüye çıkan kişi, kötü olmasa bile, bu toplum yargısını kolay kolay düzeltemez. Nerede adı anılsa, hiçbir araştırma yapılmadan, hemen kötülüğü ortaya atılır. Bu durum, hergün ölmekle eşdeğerdir. Bundan dolayı insan, hergün ölmektense, birkez ölmeyi yeğler.
