Doğruluk kelimesi ile ilgili atasözleri hangileridir? veya doğru cümlesi olan atasözleri nelerdir? Açıklaması ve anlamlarıyla beraber atasözünü derledik.
Atasözleri Türkçe’de “sav” ve “irsal-i mesel” olarak da adlanılır. Türk Dil Kurumu’nun Tanımı: Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, darbımesel. İslamiyet öncesinde sav, divan edebiyatında irsal-i mesel ya da darb-ı mesel denirdi. Atalardan günümüze kadar ulaşan, belirli bir yargı içeren, söyleyeni belli olmayan (anonim) düz konuşma içinde kullanılan sözlerdir. Atasözleri, halkın yalnızca ortak duygu ve düşüncelerini değil ortak dil zevkini de yansıtır. Öykü, roman, şiir, deneme gibi yazı türleri pek çok cümlenin bir araya gelmesi ve anlam yönünden bütünleşmesiyle oluşur. Buna karşın atasözleri genellikle bir, en fazla iki cümleden oluşur. Bütün duygu ve düşünceler bu tek cümleye sığdırılır. Bu cümleler kişiden kişiye değişmez. Halkın ortak malıdır ve halk tarafından aynı biçimde söylenir.
DOĞRU İLE İLGİLİ ATASÖZLERİ VE ANLAMLAR
Tutulmayan uğru, beyden doğru.
Suçu ispatlanamayan, yakayı ele vermeyen hırsız, suç islememiş gibi yasar. Özgürlüğün ve egemenliğin keyfini sürer.
Sarhoşlar ve çocuklar doğruları söylerler.
Karşısındaki insanları kırmanın getireceği manevi zararları düşünmeyen kişiler aklı başında olmayan kişilerdir. Küçük çocuklar olayların nereye varacağını tahmin edemeden duyduklarını uluorta söylerler, tıpkı sarhoş olan, aklı başında olmayan kişiler gibi. Kendimizi kaybetmemeli, çocuklar gibi davranmamalıyız. Erdemlilik ve ergin olmak bizleri daima yararlı yollara sevkeder.
Eğri otur, doğru söyle (konuş).
Sadece bizi ilgilendiren konularda doğru yolda olmamak başkasını fazla ilgilendirmez. Böyle bir durumda – eğer gerekiyorsa – bize sadece çok yakın olduğumuz kimseler uyarabilir. Duruşun, oturuşun, giyinişin, özel işlerini yürütüşün beğenilmese bile bunlar senin bileceğin şeylerdir. Ama yalan söylememize göz yumulmaz. Çünkü bu sadece bizi ilgilendiren bir durum değildir. Yalanın bir ucu başkalarına uzanır. Her vakit doğruyu söylemeli, doğruluktan şaşmamalısın.
Doğru söyleyeni (konuşanı) dokuz köyden kovarlar.
Şu zamanda ahlak öyle bozuldu ki herkes çıakr peşinde, herkes iki yüzlü. Deyim yerindeyse, herkes yağcı, herkes yağdanlık. Onun için kimin çıkarına dokunursa dokunsun sözünü esirgemeyen, hatır gönül demeyerek doğruyu söyleyen kişiyi kimse sevmez. Herkes onu yanından uzaklaştırır. / Herkesin kusurunu yüzüne karşı söyleyen ve çıkarcılardan sözünü esirgemeyen kimse, kırdığı, üzdüğü kişilerce sevilmez. Nereye gitse, bu gibi kimseler kendisine yüz vermezler.
Doğru söz (ağıdan) acıdır.
Kusurları, yanlışları, düzensizlikleri, yolsuzlukları, kötülükleri ve benzeri şeyleri bütün çıplaklığıyla ortaya koyan ve eleştiren söz, bu işleri yapanlara çok acı gelir. Söz acıda olsa, doğru olduğunu biliyorsak, ondan gerekli uyarıyı almalıyız. Bu konuda duygularımızla değil aklımızla hareket etmesini bilmeli, özellikle dostların uyarısına gücenmemeliyiz.
Doğrunun yardımcısı Allah’tır.
Dürüst kimse bu dünyada çok sıkıntı çekebilir; fakat hiçbir zaman onur kırıcı bir duruma düşmez. Sendeler ama yere yüzüstü yuvarlanmaz. Çünkü işlerinden doğruluktan ayrılmayan kişiye Allah her zaman yardım eder.
Bir yalanı kırk doğruya saklarlar.
Kimi insanlar yalancılıkla yaşamlarını sürdürürler. Bu söyledikleri yalanlara bir zaman sonra artık kendileride inanır olurlar. Gerçeği gizlemek adına o kadar rahat ve sorunsuzca yalanlar söyleyebilirler ki; hepsi birbiri ile bağlantılı olur, sıkıntı duymadan işin içinden çıkarlar.
Baca eğri de olsa duman doğru çıkar.
Yaratılış gereği olan insanın olumsuz koşullarda hemen bozulmayacağı, kötülüklere ve kötülük odaklarına karşı var gücüyle direneceği ortadadır. Önemli olan, insanın doğuştan getirdi özellik ve meziyetlerdir. Buna fıtrat güzelliği denir. Yaradılıştan iyi ve doğru olan kişi yada nesne, nedenli elverişsiz ortam içinde bulunursa bulunsun, niteliğini yitirmez.
Allah doğrunun yardımcısıdır.
Hayatını doğruluk ve dürüstlük üzerine kuran insan Allah’ın güvencesi altındadır. Çünkü Allah doğruluğu emreder ve doğru olanlarıda yanlız bırakmaz. Doğru insanlarında başına musibetler gelir, iftiralara uğrayabilir; fakat Allah, dürüst oldukları için onları mutlaka aklar.
Minare de doğru, ama içi eğri
doğru görünen nice kişiler vardır ki içyüzlerini bilenlerden nasıl düzenbaz oldukları öğrenilir.
Herkes kaşık yapar ama sapını ortaya (doğru) getiremez
herkes bir iş yapar ancak istenildiği kadar güzel ve kusursuz olmaz.
Doğru söz yemin istemez
sözün doğruluğunda kuşku yoksa yemine gerek yoktur.
Doğru söyleyenin tepesi delik olur
sözüm bir kimseye dokunur mu diye düşünmeyerek doğruyu söyleyen kişi çok düşman kazanır.
