Dost ile ilgili Başlayan Atasözleri ve Anlamları

Dost kelimesi ile ilgili atasözleri hangileridir? veya dost cümlesi olan atasözleri nelerdir? Açıklaması ve anlamlarıyla beraber atasözünü derledik.

Açma sırrını dostuna, oda söyler dostuna.
Bir sır, dosta bile açılmamalıdır. Açılırsa oda kendi dostuna anlatır. Bundan üçüncü kişi duyar. Böylece sır yayılır, sır olmaktan çıkar. Bizim dost bildiğimiz de başka bir dostu, onunda başka bir dostu olması normaldir. Bundan dolayı, sır olarak kalmasını istediğimiz bir şeyi en yakınlarımıza bile söylememeliyiz.

Abdalın dostluğu köy görünceye kadardır.
Çıkarı gereği insana yakınlık gösteren kimse, işini yürütecek başka yollar bulunca insanla ilgisini hemen keser. İşi görülünceye kadar insana çok yakın görünen kimseler, kendi amaçlarına ulaştıkları anda insanı yanlız bırakırlar.

Akıllı düşman, akılsız dosttan hayırlıdır (deli dostun olacağına akıllı düşmanın olsun).
Akılsız kimse dostu için iyi niyet beslediği halde, yaptığı işin ne gibi sonuçlar doğuracağını bilmediği için insana zarar verebilir. Akılsızlık, iyi niyet gerekçesiylede olsa kötü sonuçlar verir. İyi ve yararlı sonuç için iyi niyet yeterli değildir, bunun için önce akıl gerekidir. Ahmağın kaş yapayım derken göz çıkartmasının sebebi beyinsizliğidir. Ahmağın nerede nasıl vuracağı hiç belli olmaz. Oysa insan, akıllı düşmanının kötülüğü, akıl yoluyla sezer, gereken önlemi alır. Akıllı düşmanla anlaşmak daha kolaydır.

Akraba (dost) ile ye, iç, alışveriş etme.
Alışverişte herkes kendi çıkarını düşünür. Bir alışverişte doğal olarak, alıcı daha ucuza almak isterken, satıcıda karının yüksek olmasını ister. Bu açıdan bakılınca, çıkar çatışmasından dolayı kalpler kırılır, dostluklar zedelenebilir. Ticaret ve bunun tabii sonucu olarak yapılan alışverişte dost ve akraba olanların daha titiz ve duyarlı olması, çıkar hesabına göre hareket etmemesi gerekir. Aslında burada söylenmek istenen budur; fakat bu atasözünü düşmanınla yada tanımadığın kimselerle alışveriş yap, onlar kazansın; dost ve tanıdıklarınla asla alışveriş yapma şeklinde algılayanlar vardır ki, bu doğru değildir. Gerçek dost ve akrabalık asıl alışverişte belli olur; para ve dünyalık münasebetleri aradaki bağları sayıflatmak şöyle dursun, aksine pekiştirir.

Ayıpsız yar (dost) arayan, yarsız (dostsuz) kalır.
Hata yapmak ve kusurlu olmak biz insanlar içindir. Hiçbir insan her yönüyle mükemmel olamaz. Öte yandan kusursuz güzelde olmaz. “Evleneceğim kadın kusursuz olmalı” diyen eş bulamaz. Bu kural yanlız eş için değil, elde etmek istediğimiz herşey için doğrudur.

Bin dost az, bir düşman çok.
İnsanın dostu ne kadar çok olursa yararlanma imkanı o kadar artar. Bu durumdan bir zarar gelmez. Oysa, insanın birtek düşmanı bulunsa, her zaman zarar görme tehlikesi vardır.

Cahilin dostluğundan, alimin düşmanlığı yeğdir.
Cahil kimse, bilgisizliğinden dolayı, iyilik yapıyorum derken insana kötülük yapabilir. Bundan dolayı cahilin zararının nerede, ne zaman dokunacağı kestirilemez. Kişi, bilgili düşmanın ise nasıl bir kötülük yapabileceğini az çok tahmin edebilir. Bundan dolayı yırtıcı hayvanlardan kaçar gibi cahillerden ırak durmalı, onları dost edinmemelidir.

Domuz derisi post olmaz, eski düşman dost olmaz.
Domuzun herşeyi, islam dinine göre pistir; dışkıdan farksızdır; temizlenemez. Böyle bir hayvanın derisi üzerinde ne namaz kılınabilir, nede oturulabilir. Eski düşmanda buna benzer. Nedenli yakınlık gösterirse göstersiz, dost olmaz.

Dost acı söyler.
İnsanın kusuru mutlaka görülür. Bazı kimseler, sırf canımız sıkılması diye, doğruyu söylemeye çekinirler. Ama yakın dostlar, düzeltmemiz için onu söylemeyi borç bilirler. Yinede doğru söz bize acı gelir.

Dost başa bakar, düşman ayağa.
İnsan yukarıya doğru yükselir, aşağıya doğru alçalır. Baş, vücudun yukarısındadır, ayakta tam altımızda. Bize bakan her tarafımızı görür. İnsana dostta bakar, düşmanda. Bundan dolayı dosta karşıda, düşmana karşıda güzel giyinmek gerekir. Çünkü dost, yükselmesini görmek istediği başımıza; düşman, kaymasını beklediği ayağımıza bakar.

Dost dostun eğerlenmiş atıdır.
Gerçek dost, arkadaşının sıkışık zamanında yardımına koşmaya, onun için her zorluğu göğüslemeye hazır durumdadır.

Dost ile ye, iç; alışveriş etme.
Güzel ahlak sahibi, sağlam karakterli insanların dostluğunu hiçbir şey bozamaz. Çünkü onlar için çıkar kaygısı ya yoktur, yada en sonda gelir. Kimi insanlarda alışverişte kendi çıkarını düşünür. Bundan dolayı iki dost arasındaki alışveriş, dostluğu bozucu bir etken olabilir. Öyleyse dostluklarını sürdürmek isteyenler birbirleriyle alışverişte bulunmamalıdırlar.

Dost kara günde belli olur.
Sevinçli, mutlu günlerinde bir kişiyle dostluk ilişkisi kuranlar çok olur. Çünkü mutluluğa katılmak hoş birşeydir. Sevincin ödenecek bir bedeli yoktur. Kara gününde bir kişi ile dost kalmak ise, üzüntüyü paylaşmayı, onu gidermek için bir takım özverilerde bulunmayı gerektirir. İşte buna katlanan, gerçekten dost olduğunu gösterir.

Dostluk başka, alışveriş başka.
Dostlukları özveri ve içtenliğe dayanmayan insanlar şöyle düşünürler: “Aramızdaki dostluk, alışverişte birbirimizin ötekine özveride bulunmasını gerektirmez.” Oysa gerçek dostluk her konuda özveri gerektirir.

Dostun attığı taş baş yarmaz.
Dostumuzun bizi hırpalaması gücümüze gitmez. Çünkü bunu iyi niyetle ve iyiliğimiz için yapıldığını biliriz.

Düşenin dostu olmaz, hele bir yol düşte gör.
Zenginle, iş başında olanla herkes dostluk kurar. Çünkü ondan çıkarları vardır. Zengin kişi yoksul düşünce, iş başındaki işten ayrılınca, çevresinde o dostlardan kimse kalmaz. Hepsi eski dostlarını kötü durumuyla başbaşa bırakırlar. Bundan dolayı dost seçerken dikkatli olmalı, az ama erdemli olanlarla yetinmeliyiz.

Düşmanına gücenip dostuna darılma (kızma).
Kişinin kendine zarar vereceğini düşündüğü kişilere düşman gözüyle bakması, dostlarının da o kişilere düşman gözüyle bakmasına neden olur. Dostlarını dinleyerek bu kötü niyetli kişilere verilecek zararlar yada çıkmazlar için iyi niyetli insanın heba edeceği şeyler eğer kendisini zor durumda bırakıyorsa, dostuna kızmamalıdır. Çünkü dostu o kişinin iyiği için ona yardım etmektedir. Böyle durumlarda düşmana kızıp dosta gücenmemelidir. Ayrıca düşmanımızın düşmanı bizim dostumuzdur, bu unutulmamalıdır.

Eski dost düşman olmaz, yenisinden vefa gelmez.
Eski dostlar, acı, tatlı birçok günleri birlikte yaşamışlardır. Bu hatıralar, onları sıkı sıkıya birbirine bağlamıştır. Aralarında ufak tefek dargınlıklar olsa bile eski dostlar birbirlerine düşman olmazlar. Çünkü bunun bedeli insan için az olmayan bir zaman dilimiyle ödenmiştir. Yeni dostlar arasında henüz böyle sıkı bağlar yoktur. Bu dostluk, güvenilebilecek sağlamlığa erişmemiştir.

Güvenme dostuna, saman doldurur postuna.
Kişiler çok güvendiği dostlarını her şekilde denemelidir. İyi dost ticarette ve yolda belli olur, bu unutulmamalı, dosta güvenmeden önce belli kriterlerde test edilmelidir. Yoksa dost olarak güvenilen kimse arkamızdan kuyu kazar, bizi avlar.

Herşeyin yenisi, dostun eskisi (makbuldür).
Eski, yıpranmış, bozulmuş şeyleri kullanmak, insana sıkıntı verir. Yeni şey hoşa giderek kullanılır. Eskilik ancak dostlukta değer taşır. Çünkü eski dostluk, birçok sınav geçirmiş, pekiştirilmiştir; unutulmaz hatıralarla iki tarafı birbirine bağlamıştır.

İyi dost kara günde belli olur.
İnsan mutlu, varlıklı iken çevresinde bir dostluk halkası görür. Çiçek açan ağaca arıların üşüşmesi gibi birşeydir bu. İnsan işini, dünyalığını ve gücünü yitirince, çevresindeki kalabalıkta hemen dağılıverir. Çünkü ortada bölüşecek birşey kalmamıştır. Böyle durumlarda insanı sadece gerçek dostları terketmez. Bunlar kimler olduğu da, zor zamanda belli olur.

Kusursuz dost arayan dostsuz kalır.
Kusursuz insan yoktur. Her insanın az çok kusuru bulunur. Bundan dolayı kendine dost edinmek için kusursuz birini arayan kimse, aradığını bulamaz. Dostsuz kalır.

Mal adama hem dost, hem düşmandır.
İyilik ve hayır yapabilmek için insana mal gereklidir. Üstelik mal insana rahat bir yaşayış sağlar. Mal, bu açılardan bakılınca insana dosttur. Varlığın, dünyalığın kıskananı, göz dikeni çok olur. Bu yüzden anlaşmazlıklar çıkar, kan bile dökülür. Üstelik mal kişinin azmasını kolaylaştırır. Bu açılardan bakılınca da mal insana düşmandır.

Olgun bir insanı dost edinmek isterseniz tenkit edin, basit bir insanı dost edinmek isterseniz, methedin.
Her insanın hayatında örnek aldığı doğru insanlar bulunur. Bu doğru kişileri dost edinmek istediğimizde onları kırmadan, yapıcı bir tavırla eleştirmeli, basit ve çok yararı olmayacak insanları kazanmak içinse methederek ruhlarını okşamalıyız. Akıllı insanlara eleştirilerek daha doğru olmayı isterler. Basit niteliğe sahip düz mantıklı kişiler ise yükseltilmeyi severler.

Sadık dost akrabadan yeğdir.
Gerçek dost, insana içten bağlanır. İnsanlar arasındaki dostluk kan bağından daha güçlüdür. Bundan dolayı candan dost akrabadan daha hayırlı olur.

Seyrek git dostuna, kalksın ayak üstüne.
Dostların birbirlerini ziyaret etmeleri beklenen ve istenen bir durumdur. Ancak bu ziyaretler sıklaşırsa, dostlar arasındaki sevgi ve saygı azalır. Çoğu zaman iyi dost az ziyaret edendir.

Seyrek gitsen (sıkça varma) dostuna, kalksın ayak üstüne.
Kişi dostunu, tanıdık ve sevdiklerini sık sık rahatsız etmemeli onlara seyrek gitmelidir. Dostuna sık sık giden çok sıcak karşılanmaz. Seyrek giderse sevgi ile karşılanır.

Şeytanın dostluğu darağacına kadardır.
İnsanı iyiye klavuzluk eden de, kötüye klavuz eden de arkadaşıdır. Kötü arkadaş insanı yoldan çıkarıp ölüme kadar sürükleyebilir. Arkadaşlarımızın kimler olduğuna dikkat etmek zorundayız. Çıkarcı, kötü niyetli kimse insanı yoldan çıkarıp ölüme kadar götürebilir. Oysa o ana kadar hep bizim yararımıza çalışıyor gibi görünmüştür.

Utanma pazar, dostluğu (mideyi) bozar.
Alışverişin kullarına dostlar arasında uyulmalı, bu konuda his ve duygularla hareket edilmemelidir. Eğer tanıdıklar arasındaki alışverişte, fiyatın ve ödeme şartlarının belirtilmesine utanılırsa sonunda dostluk bozulur.

Yakın (hayırlı) dost (komşu) hayırsız akrabadan (hısımdan) yeğdir (iyidir).
İnsana en yakın olan kimseler her zaman akrabaları değildir. Nice akarabalar vardır ki, uzakta yaşar ve bize her zaman ulaşamazlar. Kimileride vefasız olabilir. Oysa, ilgi ve iyiliklerini bizden esirgemeyen komşu ve dostlarımız, hiçbir ilgisini görmediğimiz hısımlarımızdan bize daha yakındır.