Hayırlı ile ilgili atasözleri hangileridir? İçinde ve anlamında hayır kelimesi olan atasözler nelerdir? Açıklaması ve anlamlarıyla beraber atasözlerini derledik. Secdem.net
Atasözleri Türkçe’de “sav” ve “irsal-i mesel” olarak da adlanılır. Türk Dil Kurumu’nun Tanımı: Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş, öğüt verici nitelikte söz, darbımesel. İslamiyet öncesinde sav, divan edebiyatında irsal-i mesel ya da darb-ı mesel denirdi. Atalardan günümüze kadar ulaşan, belirli bir yargı içeren, söyleyeni belli olmayan (anonim) düz konuşma içinde kullanılan sözlerdir. Atasözleri, halkın yalnızca ortak duygu ve düşüncelerini değil ortak dil zevkini de yansıtır. Öykü, roman, şiir, deneme gibi yazı türleri pek çok cümlenin bir araya gelmesi ve anlam yönünden bütünleşmesiyle oluşur. Buna karşın atasözleri genellikle bir, en fazla iki cümleden oluşur. Bütün duygu ve düşünceler bu tek cümleye sığdırılır. Bu cümleler kişiden kişiye değişmez. Halkın ortak malıdır ve halk tarafından aynı biçimde söylenir.
Ağlayanın malı gülene hayır etmez
Başka kimsenin malını elinden haksız yere ve zulüm içinde alıp haksız kazanç elde etmenin hayrını kimse görmez. Haksızlığa uğrayan kişilerin mağduriyeti er yada geç haksızlığı yapan kişiden çıkar. Kimsenin yanına kâr kalmaz.
Akıllı düşman akılsız dosttan hayırlıdır
Akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.
Hayırlı evlat neylesin malı, hayırsız evlat neylesin malı
Çocuk akıllı ise babasından mal kalsın diye beklemez, malı kendisi kazanır; akılsızsa babası ne kadar çok mal bırakırsa bıraksın, değerini bilmez ve onu kısa zamanda bitirir.
Yakın (hayırlı) dost (komşu) uzak (hayırsız) hısımdan (akrabadan) yeğdir (iyidir)
İlgi ve iyiliklerini görmekte olduğumuz komşu ve dostlarımız, hiçbir ilgisini görmediğimiz hısımlarımızdan bize daha yakındır.
Hayır dile komşuna, hayır gele başına
Kişinin kardeşi için yaptığı dua, kendisi içinde geçerlidir. Sen başkaları için iyi şeyler dile ve yap ki, başkalarıda senin için iyi şeyler dilesin, yapsın.
Her işte bir hayır vardır
Olmuş bitmiş bir işi, değiştirmek, engellemek elimizde olan bir şey olmadığı için bu durumu hayra yormamız gerekir. Çünkü bu olan bitmiş işi düşünerek boşuna üzülür ve sıkıntı çekeriz. Ayrıca bu yaşadığımız bazı olaylar başta kötü gibi gözükse de er ya da geç bizim için hayırlısının bu şekilde olduğunu anlarız.
Kimseden kimseye hayır yok (gelmez)
İnsan, yapacağı işte yanlız kendi gücüne ve aklına güvenmelidir. Başkasının yardımını bekler ve buna güvenirse hayal kırıklığına uğrar. Bundandır ki “taşıma su ile değirmen dönmez” denmiştir.
Korkulu rüya (düş) görmektense uyanık yatmak yeğdir (hayırlıdır)
İçinde tehlike bulunan çekici bir işe girişmektense, o işten vazgeçmek ve tehlikesi olmayan durumda kalmak daha iyidir.
Niyet hayır, akıbet hayır (selamet)
İnsanın yaptığı tüm işler niyete göredir. Aslolan niyettir; insanın birşeyi yaparken neyi düşündüğü ve neyi amaçladığıdır. Ancak iyi niyetle girişilen işin sonu hayırlı olur.
Sabah ola, hayır ola (gele)
Bir günün gecesi dinlenme vakti, gündüzü ise çalışma zamanıdır. İşimizi akşam üzeri yada gece yapmamalı, onu sabaha bırakmalıyız. Çünkü gece yapılan işin kötü yanları daha çoktur. Gündüzün insana verdiği imkanları geceleyin bulmak mümkün değildir.
Sabreyle işine hayır gelsin başına
Bir işi yaparken acele edilmez, sabredilirse hayırlı bir sonuca varılır. “Acele şeytandan teenni (düşünceli, yavaş hareket etme) Rahman’dandır” denilmiştir.
Şer işi uzat hayra dönsün, hayır işi uzatma şerre dönmesin
Yapılan bir iş kötüye gidiyorsa eğer hemen pes edilip o iş kötü bir şekilde yarıda bırakılmamalıdır. Çünkü devam ettirirsen bir bakarsın iyi sonuçlar verir. İyi giden bir iş de uzatılmaya çalışılırsa ortaya beklenmedik aksilikler çıkabilir ve kötü sonuç verebilir. Bu yüzden iyiye giden iş hemen sonuca bağlanmalıdır.
Yağmur tavına ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez
Vakti ve zamanında doğru şekilde yapılmayan hiçbir işten ve bu işi yapan kişiden hayır gelmez. İnsanlar karşısındaki kişileri seçerken, kendisine önem veren ve onun için yaptıklarını zamanında hesaplayarak uygulayan kişileri tercih etmelidir. Doğru insanlar, nitelikli insanların hayatlarında çok daha doğru şeyler yapmasına yardımcı olur.
Yakın (hayırlı) dost (komşu) hayırsız akrabadan (hısımdan) yeğdir (iyidir)
İnsana en yakın olan kimseler her zaman akrabaları değildir. Nice akarabalar vardır ki, uzakta yaşar ve bize her zaman ulaşamazlar. Kimileride vefasız olabilir. Oysa, ilgi ve iyiliklerini bizden esirgemeyen komşu ve dostlarımız, hiçbir ilgisini görmediğimiz hısımlarımızdan bize daha yakındır.
Zemheriden sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez
Zemheri kelime anlamı ile ayaz, dondurucu soğuklar anlamına gelen bir gün dönümüdür. Bu soğuklarda veya bu soğuklardan sonra ekilen tohum toprakta çürür, tutmaz, hiçbir verim alınamaz. Tıpkı kocasından sonra kalkan, onu uğurlamayan, gönlünü almayan duyarsız bir eş gibi. Bu atasözü genellikle evine sahip çıkmayan, görevlerini tam anlamıyla yerine getiremeyen evli kadınlar için söylenir. Türk kültüründe ve geleneklerinde bu tip bir davranışa yer yoktur, tahammül edilemez bir durumdur.
