Kadın ile ilgili atasözü ve anlamları. Atalarımız Kadın ile söylediği sözlerde yerli yerinde olarak geçmişten günümüze kadar ulaşmıştır.
Atasözlerinin kim tarafından ne zaman söylendiği bilinmez. Atalardan günümüze kadar ulaşan, belirli bir yargı içeren, söyleyeni belli olmayan (anonim) düz konuşma içinde kullanılan sözlerdir. Atasözleri, geçmiş kuşaklardan süzüle süzüle günümüze kadar gelmiş özellikleri sözün içerdiği anlama göre değişir. Atasözü pek çok dalda eğitici yol gösteren, öğüt veren kalıplaşmış sözlerdir.
KADIN İLE İLGİLİ ATASÖZLERİ VE ANLAMLAR
Yuvayı yapan Dişi kustur. (Yuvayı Dişi kus yapar).
Bir evin yönetim, geçim düzenini ve ailenin mutluluk içinde yaşamasını kadın sağlar.
Oğlan atadan (babadan) öğrenir sofra açmayı, kız anadan öğrenir biçki biçmeyi.
Erkek çocuk, erkeklerin yapması gereken seyleri (örneğin konuk ağırlamayı) babasından, kız çocuk da kadınların yapması gereken seyleri (örneğin dikisi, biçkiyi, ev islerini) anasından öğrenir. Baba, ana bunları bilmiyorsa çocuktan böyle şeyler beklenmez.
Kadın kocasının çarığı, anasının sarığıdır.
Kadın, kocasının çıkarıp attığı çarık gibi terk edilebilir bir durumdadır. Ama annesi onu her
zaman bastacı eder. Krs. Önceki çarığı…
Kadının şamdanı altın olsa mumu dikecek erkektir.
Kadın ne denli bol, değerli çeyizle gelirse gelsin evin bütün eksiklerini erkek sağlar;
giderlerini erkek karsılar; evi o geçindirir.
Kadının fendi erkeği yendi.
Kadınlar kurnazlıkta erkeklerden üstündürler. Çesit çesit oyunlarla her zaman erkekleri
yenerler.
Hırsızlık bir ekmekten, kahpelik bir öpmekten.
Hırsızlığın büyüğü küçüğü olmaz; bir ekmek çalan da hırsızdır. Nitekim kadının namusunu
satmıs sayılması için bir öpücük vermis olması yeter.
Gündüz yağar gece açar, yıl bozgunluğu; kadın söyler erkek susar, ev bozgunluğu.
Gündüz yağmur yağar, gece hava açık olursa o yıl bereketsiz olur. Kadın dırdır eder de erkek susarsa o evde dirlik düzenlik yok demektir. Bkz. Gece yağar gündüz açar…
Gökyüzünde düğün var deseler, kadınlar merdiven kurmaya kalkar.
Kadınlar, düğüne, eğlenceye can atarlar. Bu uğurda katlanmayacakları sıkıntı yoktur.
Evi ev eden avrat (yurdu sen eden devlet).
Bir evin temizliğini, güzelliğini, rahatlığını, ekonomik düzenini sağlayan ve orada mutlu bir
yasayıs havası yaratan kadındır. Nasıl ki yurdun sen ve bayındır olmasını sağlayan devlettir.
Erkek arslan arslan da Dişi arslan arslan değil mi?
Güçlülük ve yüreklilik yalnız erkeklere vergi değildir. Kadın da güçlü ve yürekli olabilir.
Erkeğin kalbine giden yol midesinden geçer.
Kendini bir erkeğe beğendirmek, sevdirmek isteyen kadın, ona güzel yemekler
hazırlamalıdır. Krs. Kalbin yolu mideden geçer.
Doğuran avrat Azrail’i yenmis.
Yeni doğan çocuklarda ölüm çok olur. Kadın bir, iki üç çocuk doğurur. Bakarsınız ki bunları
Azrail alıp götürüyor. Ama kadın yılmaz, doğurmaya devam ederse, Azrail’in alamayacaklarını da dünyaya getirir. Böylece onu yenmiş olur.
Çok gezen tavuk ayağında pis getirir.
1) Her yere girip çıkan kadının adı elkelenir.
2) Gezip dolastığı yerlerde kötü seyler de bulunan kisi, kötü huylar ve zararlı bilgiler
edinerek yerine döner.
Bağın taşlısı, karının saçlısı.
Taslı yerdeki bağ, daha değerli, uzun saçlı kadın daha gösterisli ve sevimlidir.
Avrat var ev yapar, avrat var ev yıkar.
Ailede kadının rolü çok önemlidir. Öyle kadınlar vardır ki bir aileye düzen verir, mutluluk
getirirler. Öyle kadınlar vardır ki ailenin düzenini, mutluluğunu bozarlar.
Avrat (kadın) malı, kapı mandalı. (Karı malı hamam tokmağıdır).
Bir erkek karısının malından yararlanmayı düşünmemelidir. Yoksa durum, eve-girerken,
çıkarken, kapı mandalı gibi, basa kakılır.
Azan kurda kızan köpek.
1) Belalı ki sinin hakkından serli ki si gelir.
2) Azgınca çiftlesme isteğinde bulunan erkeğe, kızgınca çiftlesme isteği gösteren kadın
yarasır.
Ergene karı (avrat) bosaması kolay(-dır).
Ağır bir durumla karsı karsıya olmayan kimse için ben olsam söyle yaparım, böyle yaparım
demek kolaydır. Dediklerinin yapılabilip yapılamayacağını o durum içinde bulunanlardan
sormalı.
Eti ciğer eden de avrat, ciğeri et eden de.
Beceriksiz kadın, pahalı malzemeyi heder eder; becerikli kadın ucuz nesnelerle güzel seyler
yapar. Krs. Kadın var, arpa ununu…
Gönül verme evliye; eve gider unutur.
Bir kadın, evli bir erkeğe gönül kaptırmasın. Onun göstereceği ilgiye inanmasın. Evli olan
erkekler, baska kadınlara bağlanamazlar.
İlk avrat çarık, sonraki sarık.
Birinci karısına hor bakan kisi, esinin ölmesi ya da ayrılması dolayısıyla yeniden evlendiği
kadını bastacı eder.
Kadın kocasını isterse vezir, isterse rezil eder. (Kocasını vezir eden ile rezil eden de
karısıdır.)
Akıllı ve tutumlu kadın kocasının saygınlığını da mal varlığını da artırır. Oynak ve tutumsuz
kadın da kocasını toplum içinde küçük düsürür; yoksulluğa sürükler. Krs. Erkek sel kadın göl.
Karı-koca bir sözle yakın, bir sözle uzaktır.
Bir kadınla bir erkek, birbirlerine bağlandıklarını bildiren bir sözle karı-koca olurlar. Böyle
bir bağın kalmadığını bildiren bir sözle de yabancı olurlar.
Avrat var, arpa unundan as yapar; avrat var, buğday unundan kes yapar.
İş bilen kadın, elverissiz gereçle güzel seyler meydana getirir. İş bilmeyen kadın ise en iyi
gereci kullansa bile bir şey yapamaz.
Baba (evlat, oğul) ekmeği zindan ekmeği, koca (er) ekmeği meydan ekmeği.
Bir kadın için babasının, ya da çocuğunun evinde barınıp onların eline bakmak çok sıkıcı bir
durumdur. Onun gönül ferahlığı ile yasayacağı yer, kocasının evi, serbestçe harcayacağı para kocasının parasıdır. Krs. Er ekmeği meydan ekmeği.
Beş tavuğa bir horoz yeter.
Beş kadını yönetmek ve korumak için bir erkek yeter.
Bir evde du-zen (iki kadın) varsa düzen olmaz o evde.
Bir evde (ya da bir yerde) iki rakip kadın varsa orada dirlik olmaz.
Dişi köpek kuyruğunu sallamayınca, erkek köpek ardına düşmez. (Dişi yalanmazsa,
erkek dolanmaz).
Kadın istek göstermese, yüz vermese, erkek onun pesine düşmez.
Er ekmeği, meydan ekmeği.
Kadın, kocasının kazancını, herkese açık olan sofrada yemek yer gibi yer. Baska yakınlarının sofrasına bu kadar teklifsiz oturamaz ve onların kazancını bu kadar teklifsiz harcayamaz.
Erim er (yiğidim yiğit) olsun da yerim (durağım) çalı (kaya) gibi olsun.
Kadının kocası, aile sorumluluğunu bilen kisi olsun da isterse barınacak yeri bile olmayan bir yoksul olsun.
Erkeğin şeytanı kadın (karı). (Kadın erkeğin şeytanıdır).
Erkekleri kadınlar yoldan çıkarırlar.
Erkek sel, kadın (avrat) göl.
Ev ekonomisinde kadının görevi çok önemlidir. Erkek, parayı su gibi harcama eğiliminde de
olsa kadın israfa meydan vermemeli, tutumlu olmalı, para biriktirmelidir.
Gece yağar gündüz açar, yıl düzgünlüğü; erkek söyler kadın susar, ev düzgünlüğü.
Gece yağmur yağar, gündüz günes açarsa o yıl uğurlu, bereketli olur. Erkek istedigini söyler de kadın susarsa o evde dirlik düzenlik olur. Bkz. Gündüz yağar, gece açar…
Gül dalından odun, beslemeden kadın olmaz.
Bkz. Halayıktan kadın olmaz…
Halayıktan kadın olmaz, gül ağacından odun. (Gül dalından odun, beslemeden kadın
olmaz).
Her seyin, kenDişinden beklenen görevi yapabilecek nitelikler tasıması gerekir. Gül ağacı iyi
odun görevini yapamadığı gibi orta hizmetçisi de kültürlü bir kocanın esi olamaz.
Kadın erkeğin şeytanıdır.
Bkz. Erkeğin seytanı kadın.
Kadının (cahilin) sofusu, şeytanın maskarası.
Sofu kadınla seytan alay eder. Çünkü böyle kadınlar, evleriyle ilgilenmezler, islerini
güçlerini bırakırlar. Bu biçimsel ibadet yüzünden gerçek ibadetlerini yapamazlar; yani evlerine, ailelerine bakamazlar.
Kadın var arpa ununu as eder; kadın var buğday ununu kes eder.
Bkz. Eti ciğer eden de avrat, ciğeri et eden de.
Kocanın kabı ikiyse birini kır.
Kıskanç kadın, kocasının aşırı zengin olmasını istemez; çapkınlığa baslar diye.
Kör (kesmez) bıçak ele (yavuz), is bilmeyen avrat dile (yavuz).
Kör bıçak ise yaramaz ama insanın elini keser. İs bilmeyen kadın da çok konusmaktan baska bir sey yapmaz.
Önceki çarığı, sonraki sarığı.
İki karılı erkek birincisini hor görür, ikincisini el üstünde tutar. Krs. Kadın kocasının çarığı…
Pekmezi küpten, kadını kökten al.
Yiyeceğin şeyin temiz bir kapta bulunanını alman gerektiği gibi esin olacak kadının da temiz
ve soylu bir aileden olmasına dikkat etmelisin.
Sarmısak da acı amma evde lazım bir Dişi.
1) Sorumlulukları olmakla birlikte her eve bir kadın gerektir.
2) Bir evde ara sıra kullanılaçak şeyden -insanı rahatsız da etse- bir parça bulunmalıdır.
Sevip (sevişip) dostuna, boşanıp kocana varma.
Bir kadın, töredısı sevdiği kimseye varmamalıdır. Çünkü bu adam; kenDişi gibi baskasıyla da sevisti, ya da sevisir diye kadına karsı içinde sürekli bir kusku duyar. Bu da evlenenler için geçimsizlik kaynağı olur. Kadın, bosandığı kimse ile yeniden evlenmemelidir. Çünkü
bosanmanın nedeni olan eski anlasmazlıklar yeniden bas gösterir.
Sonradan imam olanın camiye sığmaz sesi; sonradan kadın olanın hamama sığmaz
tası.
Sonradan görmüs olanlar, alısılmısın dısında gösteris meraklısı olurlar. Kendilerini
olduklarından daha üstün göstermeye çalısırlar. Krs. Köleden ağa olan minareyi…
Tarlayı düz al, kadını kız al.
Tarla alacak kimse, düz yerden almalı, bayırdan, engebeli yerden almamalıdır. Evlenecek
erkek de dul kadını değil, kızı yeğlemelidir.
