Kaçan balık büyük olur (kaybolan koyunun kuyruğu büyük olur).
İnsan, elden kaçırdığı küçük bir fırsatı gözünde büyütür; onu bir türlü onutamaz. Çok önemli olduğunu söyler durur.
Keçi (koyun) can derdinde kasap yağ (et) derdinde.
Hayatın hiç değişmeyen bir kuralıda şudur: Bir kimse, önemli bir kaybından dolayı çırpınıp kıvranırken başka bir kimse bu durumdan ne kadar çok yararlanabileceğini düşünür.
Koyunun bulunmadığı yerde keçiye Abdulrahman Çelebi derler.
Toplum hayatının düzenli işleyebilmesi nitelikli ve ehil insanların görev başında olmasına ve onlara fırsat verebilmesine bağlıdır. Bazen öyle olur ki, bir iş yada durum karşısında ehil ve gerekli insan bulunamaz. İşte böyle durumlarda fazla bir niteliği olmayan insan bile değer kazanır. Bir şeyin çok değerlisi ele geçmezse daha az değerlisi önem kazanır.
Oğlan yemiş oyuna, çoban yemiş koyuna gitmiş.
Bir iş için bir arada bulunan insanlar, işlerini gördükten sonra gereken yerlerine geri dönerler. Kaldıkları yerden devam ederek hayatını sürdürürler.
Ölmüş koyun (eşek) kurttan korkmaz.
Herşeyini yitiren ve elinde kaybeden birşeyi kalmayan kimse de müthiş bir cesaret gözlenir. Böyle bir kimse “nasıl olsa kaybedecek birşeyim yok” diye düşünür ve en azılı saldırgana karşı çıkacak cesareti bile kendinde bulur.
Sayılı koyunu kurt kapmaz (yemez).
Nitelik ve niceliği belli olan bir şeyden çalmak yada eksiltmek pek kolay değildir. Sayısı ve miktarı tespit edilerek bir kimseye teslim edilmiş eşya iyi korunur. “Sayı ile aldım sayı ile teslim edeceğim” diye düşünülür.
Sürüden ayrılanı (ayrılan kuzuyu, koyunu) kurt kapar.
Ortak iş yaptığı yada birlikte hareket ettiği arkadaşlarından ayrılıp tek başına iş yapma yolunu tutan kimse, koruyucusuz, desteksiz kalır. Başına buyruk davranan kimse büyük zararlara uğrar.
Yabancı koyun kenara yatar.
İnsan yabancılık duygusunu uzun süre üzerinden atamaz. Bir yere yeni gelen kimse, çevredekilere pek yanaşmaz. Zaten onlar da kendisini hemen aralarına almazlar.
Ak koyun ak bacağından, kara koyun kara bacağından asılır.
Doğruluktan ayrılmayan, güven kazanır, ödüllendirilir, hayatında hep onu başarılı edecek şeyler ile karşılaşıp yaşamını sürdürür. Kötülüğü iş edinen kimseler ise hak ettiği cezayı ve belayı görür, tek tek acısını çeker.
Ak koyun kara koyun geçit başında belli olur.
Yaşadıkları deneyimler sonucunda insanlar erdeme ulaşırlar. Bu erdemlerini ise yeni yaşayacakları konular üzerinde tecrübe olarak kullanırlar. Bir işe giren iki erdemli insandan hangisinin daha iyi olduğu bu işin sonunda anlaşılır. Bu şekilde insanlar tecrübe ile tanınmış olurlar.
Ak koyunu gören, içi dolu yağ sanır.
Kişilerin ve dünya mallarının dışarıdan görünüşüne bakarak buna aldananlar, içindede bu güzelliği barındırdığını sanarlar. Ancak buna aldandıklarında büyük bir hayal kırıklığına uğrarlar. Görünüşe göre bir yargıya varmamalıyız.
Ak koyunun kara kuzusuda olur.
İyi ailenin iyi çocuğu olur diye bir kural yoktur. Nice iyi ana ve babaların kötü çocukları olduğunu hep görürüz.
Bağlı koyun yerinde otlar.
Hayvanlar serbest dolaşır ve değişik otlar yerse semiz olur. İnsan, ne kadar yetenekli ve çalışkan olursa olsun bu yönleri ortaya koyabileği bir ortam ve imkan bulamaz ise ilerleyemez, kendini gösteremez.
Bir koyundan iki post çıkmaz.
Bir insanın yapabileceği fedakarlık, yardım ve destek sınırlıdır. Bir kimse kendi imkanlarını zorlayarak elinden geleni yapmış ise, dolambaçlı yollarla aynı insandan tekrar fedakarlık istemek boşuna emek harcamaktır.
Çobana verme kızı, ya koyun güddürür yada kuzu.
Kızı isteyen kişinin işi, gücü, tutumu ne ise kızını bunlarla ilgilendireceğini unutmamalısın. Kararını ona göre vermelidir. / Önemli bir işi, mahiyetini anlamayan bir kimseye yaptırmamalıyız. Yeteneksiz kimse bu işin gerektirdiği inceliğe yakışmayacak bir tutumla yapmaya kalkarda seni zarara sokar.
Çobansız koyunu kurt kapar.
Koruyucusu, yöneticisi bulunmayan kişiyi ve topluluğu düşman ezer. Topluluktan ayrılan ve mensup olduğu milletin değer yargılarını hiçe sayan kimse bunun bedelini mutlaka öder.
Her koyun kendi bacağından asılır.
Bazı suçlar sadece kişiyi ilgilendirir. Bunun bedelinide yapan öder. Kimi suçlarda kişinin kendisini aşar, çevresini ve toplumunu ilgilendirir. Bu tür suçların bedelini yapan değil, koskoca bir toplum öder. Bir koyun asıldığı yerden henüz kokmadan kaldırılırsa, ne ala; yoksa orada kokmaya başlarsa, bu koku herkesi rahatsız eder.
Herkesin aklı bir olsa koyuna çoban bulunmaz.
İnsanlar akıl ve yetenek yönünden eşit olsalardı, basit ve sıradan iş yapan kimse bulunmazdı. Oysa dünyanın işleri her seviyeden insana göredir. Bundan dolayı Allah insanları yetenek ve akıl yönünden farklı yaratmıştır. Aksi halde dünyanın düzeni işlemez, bazı işler yüzüstü kalırdı.
