Söz ile ilgili atasözü ve anlamları. Atalarımız Söz ile söylediği sözlerde yerli yerinde olarak geçmişten günümüze kadar ulaşmıştır.
Atasözlerinin kim tarafından ne zaman söylendiği bilinmez. Atalardan günümüze kadar ulaşan, belirli bir yargı içeren, söyleyeni belli olmayan (anonim) düz konuşma içinde kullanılan sözlerdir. Atasözleri, geçmiş kuşaklardan süzüle süzüle günümüze kadar gelmiş özellikleri sözün içerdiği anlama göre değişir. Atasözü pek çok dalda eğitici yol gösteren, öğüt veren kalıplaşmış sözlerdir.
SÖZ İLE İLGİLİ ATASÖZLERİ VE ANLAMLAR
Sakalım yok ki sözüm dinlensin
ancak yaşlı kimselerin söz ve öğütleri dinlenir.
Söz ağızdan çıkar
mert olan kişi, sözünde durur; verdiği sözü yerine getirir.
Söz dediğin yaş deridir, nereye çekersen oraya gider
bir sözü dinleyenler kimi zaman söyleyenin aklından geçirmediği bir anlamda anlayabilirler.
Söz gümüşse sükût altındır
susmak bazen konuşmaktan daha iyi sonuç verir.
Söz sözü açar
bir konu üzerinde konuşulurken ilgisi dolayısıyla söz başka bir konuya geçer, sohbet uzar, gider.
Söz var dağa çıkarır, söz var dağdan indirir
sözün insanlar üzerinde etkisi büyüktür; yerinde söylenen sözler işlerin yoluna girmesini sağlar, ölçüsüz ve sert söylenen sözler ise karşıdakini öfkelendirir, söyleyenin öldürülmesine bile yol açabilir.
Söz var iş bitirir, söz var baş yitirir
sözün insanlar üzerinde etkisi büyüktür; yerinde söylenen sözler işlerin yoluna girmesini sağlar, ölçüsüz ve sert söylenen sözler ise karşıdakini öfkelendirir, söyleyenin öldürülmesine bile yol açabilir.
Sözü mü olur?
üzerinde konuşacak kadar önemi yok.
Sözü söyle alana, kulağında kalana
söylediklerin bir kulağından girip öbür kulağından çıkan kimseye nefes tüketme.
Su küçüğün, söz (sofra, yemek) büyüğün
1) temel bir ihtiyaç olan su önce küçüğe verilir, konuşmaya ise ilk önce büyükler başlar; 2) her şeyin bir sırası vardır; kişiler bu sıralamada yaşlarına, kültürlerine vb. özelliklerine göre yer alırlar.
Suyun sessizinden, insanın sözsüzünden korkmalı
duygu ve düşüncelerini açığa vurmayan sessiz insan yavaş akan derin su gibi tehlikelidir.
Karı koca bir sözle yakın, bir sözle uzaktır
bir kadınla bir erkek, birbirlerine bağlandıklarını bildiren bir sözle karı koca olurlar, böyle bir bağın kalmadığını bildiren bir sözle de yabancı olurlar.
Kaş ile göz gerisi söz
güzellik, her şeyden önce kaş ve göz güzelliğidir, vücudun başka yerlerinin güzel olması önemli değildir.
Kem söz, kalp (kem) akçe sahibinindir
kötü söz söyleyenindir.
Körün istediği bir göz, iki olursa ne söz
istenilen şey fazlasıyla elde edildi.
Kötü söz insanı dininden çıkarır
gönül alıcı, okşayıcı sözlerle karşımızdakinin inadı yenilebilir.
Karlada izi olmayanın harmanda sözü (yüzü) olmaz
kendini işe vermeyenden, bir iş üretmeyenden hayır gelmez.
Katlı söz can azığı, acı söz baş kazığı
gönül alıcı, okşayıcı sözlerle karşımızdakinin inadı yenilebilir.
Katlı söz dinletir, tatsız söz esnetir
güzel bir konuşmayı dinlemeyi herkes sever, sıkıcı bir konuşma dinlemek zorunda kalanlar, sıkıldıklarını belli etmekten kendilerini alamazlar.
Katsız aşa su neylesin, akılsız başa söz neylesin
işe yaramayan nesneyi küçük çabalarla bir şeye benzetmek boş olduğu gibi aptal kişiyi de sözle akıllandırmak imkânsızdır.
Ulu sözü dinlemeyen, uluyakalır
büyüklerin verdiği her öğüt yaşadıkları veya tanık oldukları bir olaya dayanır, bir büyüğün kulak ardı ettiğimiz sözünün önemini, başımız derde girip sızlanmaya başladığımız zaman anlarız.
Yiğidin sözü, demirin kertiği
mert adamın ağzından çıkan söz demire kazınmış çentik gibi kalıcı olur; dediğini yapar, sözünden dönmez.
Acı (kötü) söz insanı (adamı) dinden çıkarır, tatlı söz yılanı inden çıkarır
gönül alıcı, okşayıcı sözlerle karşımızdakinin inadı yenilebilir.
Adam olana bir söz yeter
anlayışlı olan kimse için bir şeyin bir kez söylenmesi yeterli olur.
Ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz değer
güzel insanlar her yerde ilgi çekerler, her zaman onların sözü kabul edilir.
Ağanın gözü, yiğidin sözü
çalışanlarını gereği gibi yöneten ve çalıştıran kişi iyi bir yöneticidir, sözünün eri olan kimse de yiğittir.
Ağlar gözden, sahte sözden kendini sakın
kendini acındıranlardan kork.
Ahmağa yüz, abdala söz vermeye gelmez
ahmağa gereğinden çok ilgi gösterir, abdala gereğinden çok söz hakkı verirseniz sizi çok uğraştırır.
Akıllı, sözünü akılsıza söyletir
başkası adına konuşmak, insanın başını derde sokar.
Ardıcın közü olmaz, yalancının sözü olmaz
ardıç ağacının ateşi çabuk geçer, kül olur; yalancının sözü de böyledir, ona da güvenilmez.
Atalar sözünü tutmayanı yabana atarlar
büyüklerinin sözünü tutmayıp onların gösterdikleri yoldan gitmeyenler toplum içinde ziyan olup giderler.
Büyük lokma ye büyük söz söyleme
başaramayacağın, sonuçlandıramayacağın bir konuda kesin sözler söyleme.
Cahile söz (laf) anlatmak deveye hendek atlatmaktan güçtür (zordur)
ne kadar uğraşılırsa uğraşılsın deve hendekten atlatılamaz, cahile söz anlatmak bundan da zor bir şeydir.
Çok söz (laf) yalansız, çok para (mal) haramsız olmaz
bol kazancın içinde yasa dışı elde edilmiş para bulunduğu gibi çok konuşanın sözleri arasında da mutlaka yalan bulunur.
Doğru söz acıdır
eksikleri, yanlışları, yolsuzlukları bütün çıplaklığıyla ortaya koyan ve eleştiren söz, bu işi yapanlara acı gelir.
Doğru söz yemin istemez
sözün doğruluğunda kuşku yoksa yemine gerek yoktur.
Hak söz ağıdan acıdır
eksikleri, yanlışları, yolsuzlukları bütün çıplaklığıyla ortaya koyan ve eleştiren söz, bu işi yapanlara acı gelir.
Haklı söz, haksızı Bağdat’tan çevirir
doğru söz, yanlış yolda çok ilerlemiş kişiyi bile yola getirir.
Hayvan yularından, insan ikrarından (sözünden) tutulur
yularından tutulan hayvan başka yöne sapamadığı gibi insan da söylediği sözün dışına çıkamaz.
İnsan sözünden (ikrarından), hayvan yularından tutulur
yularından tutulan hayvan başka yöne sapamadığı gibi insan da söylediği sözün dışına çıkamaz.
İyi insan sözünün üstüne gelir
yokluğunda kendisinden söz edilen kimse, konuşmanın üzerine gelirse o iyi insandır, denilir.
