Fen Bilimleri Terimi Olarak Atmosfer:
1- Dünya’yı çevreleyen ve onunla birlikte dönen gaz tabakasıdır.
2- Basınç birimi.
3- Hava küre.
Atmosferin Katmanları ve Özellikleri
Atmosfer: Yerküreyi çepeçevre saran ve içerisinde çeşitli gazların bulunduğu tabaka. Gaz yuvarı, Hava yuvarı.
Atmosferin Katları, atmosferi oluşturan gazlar sıcaklıklarına, fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre çeşitli katmanlara ayrılır. Atmosfer 5 ana katmandan oluşur. Aşağıdaki şekilde yer alan atmosfer katmanları sıcaklıklarına göre sınıflandırılmıştır.
1. Troposfer
2. Stratosfer
3. Mezosfer
4. Termosfer
5. Ekzosfer
Katmanların Genel Özellikleri
1- Troposfer
• Atmosferin en alt tabakasıdır. Kalınlığı ortalama 13 km’dir.
• Atmosferdeki gazların %75’i bu katmanda bulunur.
• Daha çok yeryüzünden yansıyan ışınlarla ısındığı için bu katmanda yerden yükseldikçe sıcaklık her 100 metrede yaklaşık 0,5 °C azalmaktadır.
• Su buharının tamamı bu katmanda bulunur. Buna bağlı olarak iklim olayları bu katmanda görülür.
• Yatay ve dikey yönde hava akımları meydana gelir. Rüzgar ve buharlaşma gibi.
• Troposfer ile stratosfer arasında “tropopoz” adı verilen geçiş katmanı bulunur.
• Ancak Ekvator’da kalınlığı daha fazla, kutuplarda ise daha azdır. Ekvator üzerindeki kalınlığı 15–17 km, 45° enlemlerinde 12 km, kutuplardaki kalınlığı ise 6–9 km’dir.
Atmosferin Kalınlığı
Troposferin kalınlığının Ekvatordan Kutuplara doğru azalmasının başlıca nedenleri;
• Sıcaklık ortalamasının Ekvatorda fazla, Kutuplarda az olması
• Yer çekimi kuvvetinin Ekvatorda az, Kutuplarda fazla olması
• Çizgisel hızın Ekvatorda fazla, Kutuplarda az olması olarak sıralanabilir.
2- Stratosfer
• Troposferin üstünde yer alan ve 50 km’ye kadar olan katmandır.
• Sıcaklıklar ortalama -55 °C civarındadır.
• Jet rüzgârları adı verilen yatay hava akımları görülür.
• Ozon tabakasının büyük bir kısmı bu katmanda yer alır. Bu tabaka, Güneş’ten gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını engeller.
• Stratosfer ile mezosfer arasında stratopoz adı verilen geçiş katmanı bulunur.
3- Mezosfer
• Stratosferin üstünde yer alan ve 80 km’ye kadar olan katmandır.
• Atmosfere giren gök taşları bu katmanda yandığı (yıldız kayması olayı) için yeryüzüne fazla gök taşı ulaşamaz.
• Mezosfer ile termosfer arasından “mezopoz” adı verilen geçiş katmanı bulunur.
• Ozonosfer ve Kemosfer adında iki kısımdan oluşur.
4- Termosfer
• Mezosferden sonra bulunan katmandır.
• En sıcak katmandır. Sıcaklığı yaklaşık 1.000-1.650 °C arasında değişir.
• Kutup ışıkları (aurora) bu katmanda görülür.
• Gazlar burada iyonlara ayrışmış hâlde bulunur. Bu yüzden haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları çok iyi iletilir.
5- Ekzosfer
• Atmosferin en dış katmanıdır.
• Yer çekiminin en az olduğu katmandır.
• Haberleşme uyduları bu katmana yerleştirilir.
• Gazlar çok seyreldiği için katmanın kesin sınırları belirlenemez. Bu nedenle sınır olarak 10.000 km yüksekliğe kadar ulaştığı kabul edilmiştir.
Coğrafya Terimi Olarak Atmosfer:
Dünya’yı çepeçevre saran gaz örtüsüne atmosfer denir. Atmosferin alt sınırı, kara ve deniz yüzeyleriyle çakışır. Üst sınırını ise yerçekiminin etkisi belirler. Ekvator’dan kutuplara doğru yerçekimi arttığı için atmosferin şekli Dünya’nın şekli gibi küreseldir. Hava küre.
Uzay ve Astronomi Terimi Olarak Atmosfer:
Yeri veya herhangi bir gök cismini saran gaz tabakası, gaz yuvarı.
Sanat Terimi Olarak Atmosfer:
Sanat eserinin izleyici üzerinde bıraktığı etki, neden olduğu ruh hali.(Atmosphere)
Sosyal Bilgiler Terimi Olarak Atmosfer:
İçinde yaşanılan ortam, gaz küre.
Fizik Terimi Olarak Atmosfer:
Yer’i veya herhangi bir gök cismini saran gaz tabakası.
