Basınç, bir yüzey üzerine uygulanan kuvvetin o yüzey alanına bölünmesiyle hesaplanan fiziksel bir büyüklüktür. Basınç, genellikle “P” harfi ile gösterilir ve aşağıdaki formülle ifade edilir:
P = F/A
Burada:
- “P,” basınçtır (Pascal – Pa veya atmosfer – atm gibi birimlerle ifade edilir).
- “F,” yüzeye uygulanan kuvveti temsil eder (Newton – N gibi birimlerle ifade edilir).
- “A,” bu kuvvetin uygulandığı yüzey alanını temsil eder (metrekare – m² gibi birimlerle ifade edilir).
Basınç, genellikle iki temel şekilde oluşur:
- Kuvvetin Yüzeye Uygulanması: Bir kuvvet, bir nesnenin yüzeyine uygulandığında, bu kuvvet nesnenin yüzey alanına bölünür. Bu nedenle, aynı kuvvet farklı yüzeylerde farklı basınçlar oluşturabilir. Örneğin, bir çiviyi elinizle iterseniz, çivinin ucu avucunuzun üzerine baskı yapar ve bu, basınç oluşturur.
- Sıvıların Hidrostatik Basıncı: Sıvılar da, sıvının altındaki noktada kendiliğinden oluşan bir basınç üretir. Bu hidrostatik basınç, sıvının derinliği ile artar. Bu nedenle, sıvı içindeki bir nesnenin altındaki basınç, derinlik arttıkça artar. Bu ilkeye dayalı olarak çalışan hidrolik sistemler, bir uygulama örneği olabilir.
Örnekler:
- Hava Basıncı: Atmosferde bulunan hava, yeryüzüne basınç uygular. Bu basınca atmosfer basıncı denir. Deniz seviyesinde atmosfer basıncı yaklaşık olarak 101.3 kilopaskal (kPa) veya 1 atmosfer (atm) değerindedir.
- Su Basıncı: Deniz seviyesinde su basıncı deniz suyunun ağırlığı nedeniyle artar. Bu basınç, yaklaşık olarak her 10 metredeki derinlik için 1 atmosferlik artışa eşittir.
- Lastik Basıncı: Araba lastikleri veya bisiklet lastikleri içindeki hava basıncı, lastiğin temas ettiği yüzey ile yol arasında etkileşim sağlar. Doğru lastik basıncı, lastiğin düzgün bir şekilde yol ile temasını sağlar ve sürüş güvenliği için önemlidir.
- Hidrolik Makineler: Hidrolik sistemler, sıvıların hidrostatik basıncını kullanarak mekanik işleri yapmak için kullanılır. Örneğin, bir hidrolik vinç, sıvının basınçlı bir şekilde hareket ettirilmesi ile ağır yükleri kaldırabilir.
Basınç, fiziksel dünyadaki birçok olayın temelinde yer alır ve çeşitli alanlarda önemli bir rol oynar. Bir nesnenin hareketi, sıvıların taşınması veya bir yapının dayanıklılığı gibi pek çok konuda basınç hesaplamaları ve anlayışı hayati öneme sahiptir.
Fen Bilimleri Terimi Olarak Basınç:
Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvet.
Kimya Terimi Olarak Basınç:
Birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç denir. Basınç kuvvet ile doğru orantılı, yüzey alanı ile ters orantılıdır.
Coğrafya Terimi Olarak Basınç:
Atmosfer içindeki maddelerin ağırlığının yeryüzündeki ve atmosfer içindeki cisimler üzerine yaptığı baskıdır.
