Evvela Nükleer reaktör tanımını yapmakla başlamakta fayda vardır. Nükleer reaktör, zincirleme çekirdek tepkimesinin başlatılıp sürekli ve denetimli bir biçimde sürdürüldüğü aygıtlardır. Bu önemli olay, ilk defa 1942’de Şikago Üniversitesinde Fermi tarafından doğal uranyum ile gerçekleştirilmiştir. Bugün çalışır durumdaki pek çok reaktör de uranyumu yakıt olarak kullanır. Doğal uranyum, sadece 238U izotopunun % 99,3’ünü ve 235U izotopunun %0,7’sini içerir. Bu bir reaktörün çalışmasında önemlidir. Çünkü 238U izotopu hemen hemen hiç fisyon yapmaz. Bunun yerine, neptünyum ile plutonyum üretmek üzere nötronları soğurmaya eğilimlidir. Bu nedenle, reaktör yakıtları, 235U izotopunun yüzde birkaçını içermesi için suni olarak zenginleştirilmek zorundadır.
Yukardaki soruya gelirsek aklınızda bulunsun, Bir insanın, Nükleer reaktör kazasından ölme ihtimali 5 milyarda 1 ‘dir.
Geçmişte Olan Nükleer Santral Kazaları Hakkında Bilgi Verir misiniz?
İlk ticari nükleer güç santralı 1950’lerin ortalarında işletmeye alınmıştır. Bugüne kadar sayıları artan sivil amaçlı (elektrik üretimi, araştırma, test, ısıtma vb.) nükleer santrallerin 32 ülkede 14.100’ün üzerinde reaktör yılı işletme deneyimi bulunmaktadır. Bunun 12.000 yılı sadece nükleer elektrik üretiminden kaynaklanmaktadır. Nükleer enerji üretimi geçmişine bakıldığında raporlanmış kazalardan Çernobil ve Three Mile Island (TMI) kazaları kor erimesi ile sonuçlanmıştır. Sadece Çernobil nükleer güç santralindeki kaza ölümle sonuçlanmış olup kaza anında 30 kişi hayatını kaybetmiştir. Ayrıca kazanın çevresel etkileri de olmuştur.
1990 yılında UAEA tarafından oluşturulan INES (International Nuclear and Radiological Events Scale-Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği) sisteminde ise nükleer güç santralleri için kazayı tanımlayan, seviye 4 üzeri olay yer almamaktadır. Seviye 3’te ise tesis sahası dışında çevre ve halkın etkilemediği raporlanan 12 olay sunulmaktadır.
TMI Nükleer Santral Kazası (1979 – ABD)
1979 yılında ABD’de meydana gelen TMI kazası; normal bir işletim arızası, ekipman kaybı ve operatör hatası ile kazaya dönüşmüş, ancak kısmi reaktör kor erimesi meydana gelmesine rağmen reaktörü çevreleyen beton koruyucu kabuğun sayesinde çevreye ciddi bir radyasyon sızıntısı olmamıştır. Bu kaza INES sisteminde seviye 5 olarak sınıflandırılmıştır.
Çernobil Nükleer Santral Kazası (1986 – Eski Sovyetler Birliği)
1986 yılında, eski Sovyetler Birliği topraklarında bulunan Kiev şehri yakınlarındaki RBMK tipi, grafit yavaşlatıcılı Çernobil nükleer güç santralında meydana gelen kaza, insan ölümüne neden olmuş tek ticari nükleer santral kazasındır. Kazanın nedenleri; operatörlerin güvenlik mevzuatına aykırı olarak santralde deney yapmaları sonucunda reaktördeki ani güç artışı ve santral tasarımında derinliğine güvenlik prensibine aykırı olarak, reaktörü çevrelemesi gereken bir beton koruyucu kabuğun bulunmaması olarak listelenmektedir. Kaza sonucunda reaktör koru tamamen erimiş ve patlama (buhar patlaması) sonucunda çevreye büyük miktarda radyoaktivite salımı olmuştur. Değişik kaynaklardan hesaplanmış değerler farklılıklar göstermektedir. Kaza sonucunda itfaiyeci ve tesis çalışanlarından 30 kadar kişi kaza anında ve birkaç hafta içerisinde patlama ve radyasyona maruz kalma nedeniyle ölmüştür. Ayrıca UNSCEAR (BM Atomik Radyasyonun Etkilerine ilişkin Bilimsel Komite) ve WHO (Dünya Sağlık Örgütü) raporlarında çevresel ve sağlık etkilerine ilişkin farklı veriler yer almaktadır. Olay INES sisteminde seviye 7 (büyük kaza) olarak sınıflandırılmıştır.
Nükleer santrallerde tasarım ötesi kazaların olma olasılığının on milyonda bir veya daha az olması, bu kazaların yaşanma potansiyelinin, azımsanabilir olduğunu göstermektedir. Karşılaştırma olarak, bir kişinin yıldırım çarpmasından ölme riski iki milyonda birdir (nükleer santralde insana ve çevreye zarar verebilecek bir kaza olma olasılığının en az 5 katı).
