Nasıl Soluk alıp veririz?
Her insan için hayati bir öneme sahip olan nefes alma işlemi, solunum merkezi tarafından düzenlenir. Soluk alıp vermek, çeşitli kasların rol oynadığı mekanik bir olaydır. Burundan ve ağızdan alınan hava, yutaktan gırtlağa, gırtlaktan da soluk borusuna geçer. Soluk borusundan akciğere gelir. Bu boru, bronş adı verilen ve akciğerlere bağlanan diğer borulara ayrılır. Buradan bazı küçük hava koridorlarından geçer ve sonunda “alveol” adı verilen küçük hava keselerine girer.
Alveoller, akciğerlerin içinde bulunur. Kılcal damarlardaki karbondioksiti alırlar ve kılcal damarlara içlerinde olan oksijeni verirler. Buna madde alış-verişi denir. Alveoller kan dolaşımında da görevlidir. Nefes aldığımızda hava; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, akciğerler, bronşlar, bronşçuklar ve alveoller yolunu izler. Alveoller de havayı temizleyip, kılcal damarlara verir. Damarlar tüm vücuda dağıtır. Kirlenen kan kılcal damarlar ile yeniden alveollere gelir.
Alveoller karbondioksiti alır, bronşlara verir, bronşlar soluk borusuna, soluk borusu burna verir. Burundan da dışarı atılır. Alveoller difüzyon ile gaz alış-verişini yapar, yüzeylerinden salgılanan surfaktan maddesi ile, yüzey gerilimleri azalır ve büzülmeleri engellenmiş olur. Yeni alveollere genç alveoller denir. Oksijen, alveolün ince duvarlannda emilerek kana aktarılır ve karbon dioksit atık madde hâlinde, nefes verilerek dışarı atılır.
ÖKSÜRÜK, HIÇKIRIK DA BİRER SOLUNUM HAREKETİDİR
Öksürük, aksırık, horlama, esneme, hıçkırık da birer solunum hareketidir.
ÖKSÜRÜK. — Kimi vakit, gırtlağımıza, soluk borusuna, ya da bronşlarımıza yabancı cisimler girer. Bunları çıkarmak için, derin derin soluk alırız. Bunun sonucu olarak da, gırtlağımızdaki ses aralığı kapanır. Birdenbire, zorla soluk verince, ses aralığı yeniden açılır; böylece yabancı cisim de dışarı atılmış olur. İşte buna öksürük deriz.
AKSIRIK. — Genellikle burnumuzla ilgili bir tepkidir. Nezle gibi burun duyarlığını artıran hastalıklar, ya da buruna kaçan yabancı bir madde, aksırmamıza yol açar. Aksırırken, bir, ya da birkaç kez, üst üste soluk alırız, sonra burnumuzdan, ağzımızdan kuvvetle soluk veririz.
HORLAMA. — Horlama da düzgün olmayan bir solunum hareketidir. Uyurken, yumuşak damak gevşeyerek sarkar. Bu da, soluk alıp verirken damağın titreşmesine yol açar, horlarız.
ESNEME. — Solunum kaslarının birbiri ardınca kasılması sonucunda meydana gelen derin soluk almadır.
HIÇKIRIK. — Diyafram kasının sarsılması sonucunda, küçük dil kapanır, boğazdan yüksek bir ses çıkar. Buna hık tutma, ya da hıçkırık deriz.
