Yazıda şîr (süt) ve şîr (aslan) aynı yazılırsa da aynı şey değildir. Hz Mevlana
İki çeşit arı da aynı yerden yer; fakat birinden bal olur, ötekinden zehir. İki çeşit geyik de aynı otu yer, suyu içer; ama birinden fışkı olur, diğerinden hâlis misk. Her iki kamış da aynı sulaktan beslenir; ancak birinin içi boş olur, öbürü şekerler doludur. Böyle yüz binlerce birbirine benzeyen şeyler vardır ki, aralarındaki yetmiş yıllık farkı sen gör! Bu, yer; ondan pislik çıkar. O, yer; yedikleri bütün ilahı nûr olur. Birisi yer, ondan cimrilik ve haset meydana gelir. Öbürü yer, bir olan Allah aşkı husule gelir. Birisi temiz toprak gibidir, diğeri çorak ve kötü toprak gibi. Birisi temiz bir melek gibidir, öteki şeytan ve canavar gibi. Her iki şekil de birbirine benzeyebilir. Nitekim acı su da berrak olur, tatlı su da. Zevk sahibinden başka kim anlayabilir? Onu bul! Tadı su ile acı suyun farkını işte o anlar. Hz Mevlana
Ey surete tapan! Ne zamana kadar suret kaygısı sürecek? Senin mânâsız canın suretten kurtulmadı gitti. Eğer insan, sûretle insan olsaydı Ahmed’le Ebu Cehil müsavi olurdu. Duvar üstüne yapılan insan resmi de insana benzer. Bak, sûret bakımından nesi eksik. O parlak resmin yalnız canı noksan. Yürü, o nadir bulunur cevheri ara. Hz Mevlana
Kötü iç’in ayıbını deri örter; iyi iç’i de gayret dolayısıyla Gayb âlemi. Hz Mevlana
Nice tadılar vardır ki şeker gibidir, fakat o şeker içinde zehir gizlidir. Hz Mevlana
Sûrette kalırsan putperestsin demektir. Her şeyin sûretini bırak., mânâsına bak. Hacca giderken hac yoldaşı ara. Ama ha Hintli olmuş, ha Türk, ha Arap. Onun şekline, rengine bakma; azmine ve maksadına bak. Rengi kara bile olsa değil mi ki seninle aynı maksadı güdüyor, aynı senin rengindedir, sen ona beyaz de. Hz Mevlana
Enel-Hak (Ben Hakk’ım) sözü Hallac-ı Mansur’un ağzından nur idi. Enallah (Ben Allah’ım) sözü Firavun’un ağzında yalan oldu. Hz Mevlana
Senin mânâ sandığın surettir, eğretidir. Sen kendince övünüp seviniyorsun! Mânâ odur ki seni senden alır; suretten müstağni kılar, şekle bağlanmaktan kurtarır. Seni kör ve sağır eden, insanı sûrete bir kat daha âşık eyleyen, mânâ olamaz. Hz Mevlana
Bil ki zahirî sûret yok olur gider, fakat mânâ âlemi ebedîdir, kalır. Ne vakte kadar testinin şekliyle, biçimiyle, üstündeki nakışlarla oyalanıp duracaksın? Testinin şeklini, nakşını bırak (insanların dış görünüşlerine, güzelliklerine bakma) da içindeki suya (ruhlarına, gönüllerine) bak. Şekli-sûreti gördün, ama mânâdan gafilsin. Eğer akıllıysan, sedefteki inciyi bul! Alemdeki bu sedefe benzeyen kalıpların, bedenlerin hepsi, can denizinin feyzi ile diridir. Fakat her sedefte inci bulunmaz. Gözünü aç da her birinin gönlüne, içine bak! Onda ne var, bunda ne var? Onu anla! Çünkü o değerli inci nâdir bulunur. Hz Mevlana
Nice kişiler var ki sûret, onların yollarını kesti. Sûreti kastettiler (esas aldılar), Allah’a çattılar! Hz Mevlana
Addan geç, sıfatına bak da sıfatlar, seni zata ulaştırsın. Halkın ihtilâfı addan meydana gelir. Fakat mânâya ulaşınca rahatlaşırlar. Hz Mevlana
Dış görünüşü süslü püslü niceleri vardır ki, iç dünyaları huzursuzdur, düşüncelere dalmış, inlemektedir. Hz Mevlana
Zahir, eğri büğrü uçsa bile sen zâhirine bak. Zâhir, nihayet insanı bâtına götürür. Her insanın evveli sûretten ibarettir. Ondan sonra can gelir ki can, manevî güzellik, ahlâk güzelliğidir I Her meyvenin evveli sûretten başka nedir ki? Ondan sonra lezzet gelir ki lezzet, meyvenin mânâsıdır. Önce çadır kurarlar da sonra Türk’ü konuk çağırırlar. Bil ki sûretin çadırıdır, mânân Türk. Mânân bil ki kaptandır, sûretin gemi! Hz Mevlana
Yılanın yumurtası serçe yumurtasına benzerse de, birisinden yılan çıkar, öbüründen serçe. Ayvanın tohumu da elmanın tohumuna benzer, ama ey aziz dost, aralarında fark vardır. Ağaçların yapraklan da, uzaktan bakınca bir renkte görünürler, fakat verdikleri yemişler ayrı ayrıdır. Yapraklara benzeyen bedenler de birbirlerine benzer. Fakat her ruh (kimisi iyi, kimisi kötü) ayn bir iş için yaşamaktadır. Hz Mevlana
Gönlün namertlikle dolu olduktan sonra, sakalına ve bıyığına gülünür ancak! Hz Mevlana
Ahmaklar, bilgisizliklerinden Mecnun’a dediler ki: Leyla, pek o kadar güzel bir şey değil. Şehrimizde ondan daha güzel, ay parçası gibi yüz binlerce kız var. Mecnun dedi ki: Sûret testidir, güzellik şarap. Allah, bana onun sûretinden şarap içirmektedir. Hâlbuki onun testisinde size sirke verdi de onun için onun sevgisi, sizin kulağınızı tutup çekmedi, yani sizi sizden almadı. Ce-nâb-ı Hak, bir vücut testisinden hem zehir verir, hem bal. Onu, buna veren de yüce Allah’tır; bunu, şuna veren de. Siz testiyi görüyorsunuz, ama içindeki şarabı görmüyorsunuz. O şarap, temiz kalpli olmayan, uyanık gönüllü bulunmayan, hakikati sevmeyen, doğru ve namuslu olmayan göze görünmez. Hz Mevlana
Bedenler, ağızlan kapalı testilere benzerler. Sen testinin içinde olana bak, testiye bakına! O beden testisi, âb-ı hayatla doludur. Bu beden testisi ise ölüm zehriyle doludur. Içindekine bakarsan, kurtuluş yolunu bulursun, kurtulursun. Fakat sadece dışına bakarsan, sapıtırsın, yoldan çıkarsın. Baş gözü, daima bedeni görür; can gözü ise, hünerli canı. Hz Mevlana
Bu sûret kadehlerinden pek sarhoş olma ki, put yapıcı ve puta tapıcı olmayasın. Sûret kadehlerinden geç, onlara kapılma. Şarap kadehtedir fakat kendisi kadeh değildir. Hz Mevlana
Bir sevgilinin sûretine (onu görmeye) gidersin. Bu gidişin onun sadece sûretini, dış yüzünü görmek için değildir. Onun görünüşünün sevgi ve şefkatle sana yakınlık göstermesindendir. Aslında sen, sevgilini görmeye gitmedin; mânâ bakımından ruha, sûretsizlik âlemine, sonsuzluk âlemine gittin. Fakat senin bu gayeden, bu maksattan haberin bile olmadı, çünkü sen gaflettesin. Hz Mevlana
