Volkanlar, yer kabuğunda yüzeyden derine inildikçe sıcaklığın artması yüzünden oluşur. Yirmi mil kadar bir derinliğe indiğinde birçok kayayı eritecek bir sıcaklığa ulaşılır. Kaya eridiğinde genişler ve daha fazla alana ihtiyaç duyar. Şekil olarak koniye benzeyen volkan veya diğer adıyla yanardağ, dünyanın katmanlarında yer alan magmaların yeryüzüne çıktığı, bir ağzı bulunan dağdır.
Dünyanın bazı yerlerinde dağlar kabarır. Bu tip kabarık dağ tiplerinde basınç çok fazla değildir, bu nedenle “magma” adı verilen erimiş kaya rezervi onların altında konuşlanır. Magma maddeleri, koni biçimindeki bu dağdan havaya doğru pürkürür. Magma hızlıca yer yüzüne doğru yükseldikçe, bu gaz kabarcıkları oluşur ve kendi boyutlarından yaklaşık olarak 1000 kat daha büyüyerek patlarlar.
Bu erimiş kayalar, kabarmış kayaların aralarında oluşan çatlaklardan yükselir. Rezervdeki basınç, kayanın çatısındaki basınçtan daha yüksek hâle gelirse volkan olarak dışarı doğru patlar. Patlama sırasında sıcak likit gazlar ve katı maddeler dışarı çıkar. İçeriden çıkanlar, çıkış noktasında birikerek koni şeklinde bir ağız oluştururlar. Koni, volkanın sonucu olarak ortaya çıkar. 1943 ün Şubat ayında Meksika’nın ortasındaki bir mısır tarlasında insanlar çok tuhaf ve ilginç bir olaya tanık oldular. Bir volkan oluşuyordu! Üç ay sonra 304 metre yüksekliğinde bir koni ortaya çıktı.
Volkanların Yapısı
volkan-nedirMateryelin püskürmesine göre volkanlar kompozit (karma) volkan, sinder koni, kalkan volkan ve lav domları olarak sınıflandırılırlar.
Kompozit Volkanlar: Kompozit (karma) volkanlar strato volkan olarak da isimlendirilir ve hem piroklastik malzeme hem de lav akıntısıyla oluşurlar. Bu tür volkanlar, lahar adı verilen volkanik çamur akıntıları oluşturabilirler. Fujiyama, St. Helen, Ağrı Dağı, Erciyes dağı tipik kompozit volkanlardır.
Sinder koniler: Volkanik etkinliğin piroklastik malzeme atılması şeklinde gelişen cüruf, kül konileri olarak tanımlanırlar. Piroklastik materyalin atmosfere püskürmesi ve yeniden yeryüzüne düşerek baca yakın çevresinde oluşmuşlardır. Koni şeklinde olup yamacın eğim açısı en fazla 33 derece olabilir.
Kalkan volkanlar: Kalkana benzer dış yüzeyleri ile 2-10 derece yamaç eğime sahiptirler.
Lav domları: Volan haznesindeki ve bacadaki basıncın yeteri kadar büyük olması durumunda, mağmanın yukarı doğru hareket etmesi sonucu oluşurlar. Bu tür mağma çok ağdalı yapısı ile oldukça yavaş hareket kabiliyetine sahiptirler.
