Yılanlar Nasıl Zehirlerler
Yılanlar hayvanlar alemindeki en kompleks zehre sahip hayvanlardır.Yılanın dişlerini kurbanının derisini ısırama yoluyla dişlerinin içinde bulunan kanallarla zehir bırakmasıyla oluşan yaralanmadır. Çoğu yılan zehirsizdir ve avlarını genellikle zehir kullanmadan boğarak öldürürler..
Zehirli yılan tükürük bezi olan ve bunun sayesinde avı için zehirli bir madde üreten bir yılan türüdür. Bu maddeye yılanın zehri denir. Çoğunlukla zehir toksini, evrimsel süreçte farklılaşmış tükürük bezi salgılarından evrimleşmiştir. Zootoksin salgılayan salgı bezi, diğer omurgalılarda bulunan parotis bezinin değişikliğe uğramış halidir ve genellikle başın her iki yanında, gözlerin arkasında ve aşağısında yer alır.
Bazı yılanların zehri o kadar kuvvetlidir ki bir fili rahatlıkla öldürebilir. İnsanlar için zararlı sayılabilecek 200 kadar (412 türden) yılan vardır. Bunlardan ikisi Afrika’da yaşayan ağaç yılanı ve kuş yılanıdır. Yılan zehri öncelikli olarak avı öldürmeye ve sindirime, ayrıca avcılara karşı yılanın kendisini korumasına yardım eder. Her yıl dünya çapında çok sayıda insan zehirli yılanların sebep olduğu zehirlenmeler sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu konuda sağlam veriler olmasa da son tahminlere göre her yıl 21.000 ila 94.000 arasında ölüm gerçekleşmektedir.
Dişleri ağızlarının arkasındadır ve ağızlan anormal genişleyerek aşağı doğru açılır. Bu dişlerin hemen üstünde zehir üreten beze giden bir açıklık vardır. Arka dişli bir yılan ısırdığında bu zehir yaranın içerisine olukla akar. Kobralardaysa dişler her biri üst çenede olmak üzere ağzın önündedir. Zehir bezini bir kas çevreler. Böylelikle yılan ısırdığında bu kas beze baskı yapar ve zehir bezden dişe akarak yaraya ulaşır. Tüküren kobra tıpkı bir su tabancasında su fışkırtır gibi dişiyle zehir püskürtebilir.
Tek türe ait zehrin bileşenleri de yılanın yaşına, mevsime ve sıcaklığa göre değişebilir. Kuru zehrin %90’ından fazlası proteinlerden oluşur. Bunlar çoğunlukla farklı enzimler, enzimatik olmayan polipeptidler, toksinler ve toksik olmayan Nerve Growth Factor (NGF) gibi proteinlerdir. Engerek zehri %80-90 oranında enzim barındırırken elapid zehrinde bu oran sadece %25-70 civarındadır. Zehirde yer alan bazı bileşenlerin fonksiyonu gizemini korumaktadır. Rita Levi-Montalcini ve Stanley Cohen tarafından keşfedilen Nerve Growth Factor’ün (NGF) yılan zehrinde neden bu kadar yüksek yoğunlukta bulunduğu konusu halen tartışmalıdır.
