Uzay kıyafetlerinin ne gibi özellikleri vardır? Astronot uzay elbiseleri hakkında kısa bilgi verebilir misiniz? Dünya’daki yaşam ile uzaydaki yaşam arasında birçok fazla farklılar vardır. Bu nedenle Uzayın bilinmeyen ve gizemli yönlerini keşfetmeyi sağlayan bu astronotlar özel giysilere sahiptir. Uzaya çıkan bir astronotun giydiği özel elbise, onu uzaya ulaştıran roket ve kapsül kadar önemlidir. Uzay elbiseleri, özel olarak uyarlanmış yapay maddelerden örneğin, üretan kaplı naylondan yapılır.
Astronot kıyafetleri farklı parçalardan oluşur. Gövdenin üst kısmını kaplayan bölüm dayanıklı ve sert bir malzeme olan cam elyafından (camla güçlendirilmiş plastik) üretilmiştir. Kolları ve bacakları koruyan kısımlar bu sert gövdeye bağlanır. Uzay elbisesinin astronota tam bir kontrol ve koruma sağlaması gerektiği için tasarımı çok karmaşıktır; hatta bu elbisenin minyatür bir uzay gemisi gibi olması gerekir. Ayrıca astronotların sırt çantaları vardır. Bu çanta içerisinde oksijen tüpleri, soğuktan korunmalarını sağlayan ısıtıcı sistem ve iletişim için telsiz bulunmaktadır. Nefes alacak oksijen, içecek su, ısıtma ve soğutma aygıtları, iletişim aygıtları ve tuvalet gibi astronotun kısa bir zaman sürecinde ihtiyaç duyacağı tüm olanaklarla donatılmıştır. Bu elbiseler astronotların, uzayın alışılmadık koşullarına dayanması için tasarlanmıştır.
Eğer uzayda çalışırken giysiniz yoksa
1) 15 saniyede bilinçsiz hale gelirsiniz (oksijen)
2) Kan ve tüm vücud sıvısı kaynar ve sonra donar
3) Deriniz, kalbiniz ve tüm diğer organlarınız kaynayan sıvılardan dolayı genişler
4) Korkunç bir sıcaklık değişimi ile yüzyüzesiniz. Güneşli bir yerde 120C, gölgede ise -100C.
5) Çeşitli radyasyonla (kozmik ışın ve güneşten kaynaklanan yüklü parçacıklar) yüzyüzesiniz.
6) Yüksek hızla hareket eden toz parçacıkları size çarpar
Bu tehlikelerden korunmak için uzay giysisi
Basınçlı bir atmosfere sahip olmalı
Oksijen sağlamalı
Sizden çıkan karbondioksiti yok etmeli
Sıcaklık açısından size bir konfor sağlamalı
Göktaşlarından sizi korumalı
Belirli bir limite kadar radyosyondan korumalı
Temiz iyi bir görüş sağlamalı
Giysi içinde kolayca hareket etmenizi sağlamalı
Ana araçtaki komutan ile iletişimi sağlamalı
Uzay aracının dışında kolayca çalışmanızı sağlamalı
Basınçlı atmosfer
Uzay giysisi bir balona da benzetilebilir. Neoprene denilen yapay lastik ile dokunmus su geçirmez bir kumaşla kaplanır. Dışarıdaki bir kaynaktan özel bir pompa ile hava basılır.
Normal atmosferik basıncın (1 atm) altında (0.29 atm) bir basınç uygulanır. Uzay mekiğinin kabininde ise 1 atm basınç vardır. Airlock`daki basınç da düşüktür.
Astronotlarda da basınç değişikliğinden dolayı vurgun yeme riski vardır. Uzay giysisi ve kabin…
Oksijen
Uzay giysisi normal hava kullanmaz çünkü düşük basınçta akciğer ve kanda düşük oksijen yoğunluğuna neden olur. Yüksek dağlara çıkarken bu belirtiler gözlenir.
O nedenle solumak için sadece oksijen verilir.
Ya uzay aracından bir hortumla veya yaşam desteği sağlayan bir sırt çantasıyla.
Uzay mekiği ve uzay istasyonunda ise tam bizim soluduğumuz hava verilir. Uzay yürüyüşüne çıkmadan önce saf oksijen soluyan astronotlar vurgun yemekten kurtulur.
Karbon Dioksit
Nefes aldığımızda karbon dioksit çıkarırız.
Giysinin içinde karbon dioksit yoğunluğu öldürücü seviyeye çıkar.
Uzay giysisi atmosferindeki fazla karbon dioksit dışarı atılmalıdır.
Bunun için Lityum hidroksit kutusu kullanılır. Bu kutu ya uzay aracının içinde ya da sırt çantasında bulunur.
Sıcaklık…
Büyük sıcaklık değişimlerinden korunmak için…
Astronot yorucu işler yaptığında ısı üretir. Eğer bu ısı yok edilmezse astronot terler. Bunun sonucunda da kaskının içi buğulanır.
Daha önemlisi astronot bu durumda müthiş su kaybeder. Gemini 9`un astronotu Eugene Cernan uzay yürüyüşü sırasında 3 kilo yöresinde su kaybetmişti.
Bu ısı fazlalığını almak için elbisenin içine kuru hava verilir veya fan kullanılır. Çoğu zaman da su soğutmalı giysi kullanılır.
Göktaşı ve radyosyon…
Astronotları küçük ama hızlı toz parçacıklarından korumak için uzay giysileri çok katlı, dayanıklı sentetik kumaştan yapılır.
Giysinin çok katlı oluşu onun yırtılmasını da önler.
Radyosyondan sınırlı bir koruma sağlar.
Giysinin içi Mylar denilen bir materyal ile kaplanır. Bu radyosyonun yansımasını sağlar.
Güneş patlaması sonucu yüklü parçacıklardan koruyacak bir şey olmadığı için uzay yürüyüşleri güneş etkinliğinin olmadığı zamanlarda yapılır.
Kask ve Temiz Görüş…
Kask saf plastikten veya dayanıklı polikarbonatdan yapılır. Işık yansıtıcı bir kılıf içindedir.
Gözlük bölümü parıldamaları önlemek için hafif renklendirilmiştir. Güneş gözlüğü gibi.
Uzay yürüyüşünden önce bu gözlük kısmının içine buğulanmayı önleyecek bir sprey sıkılır.
Çağdaş kasklarda lamba da vardır. Astronot gölgede de görebilsin diye.
Uzay Giysisi İçinde Hareket…
Şişirilmiş uzay giysisinin içinde hareket etmek çok zordur. Şişirilmiş lastik eldivenin içindeki parmağınızı hareket ettirmeye çalıştığınızı düşünün.
Bu durmun üstesinden gelmek için uzay giysisinde bağlantı yerleri vardır. Astronot bundan yararlanarak elini, kolunu, ayağını, dizini ve bacağını kıvırabilir.
İletişim…
Ana kumandadaki arkadaşları veya yerdeki kumanda merkezi ile konuşması için iletişim kurması gerekir, bağırsa sesini duyuramaz.
Telefon teli ile araca bağlı olması gerekir.
Çağdaş astronot giysileri artık radyo alıcı/verici barındırmaktadır. Bu radyo alıcı/vericiler ya sırt çantasında ya da göğüs çantalarında bulunur.
İletişim için kulaklık ve mikrofon kullanırlar.
