Yeryüzünün yaklaşık iki mil derinliğindeki sıcaklık, suyun kaynayabileceği kadar yüksektir. Yeryüzünün 30 mil kadar derinliğindeki sıcaklık yaklaşık 1205 derecedir. Bu sıcaklık kayaları bile eritebilir. Bilim adamları, yeryüzünün merkezindeki sıcaklığı yaklaşık 5535 derece olarak tahmin etmektedirler.
Kayalar eridiklerinde, genişler ve daha çok alana ihtiyaç duyar.
Kayanın üstündeki basınç, altındaki basınçtan daha yüksekse, kaya çatlayarak bir patlamaya sebep olur. Yanardağ patladığında, lav adı verilen gazlı bir sıvıyı, lav ve kül biçimindeki katı parçacıkları dışarı atar. Bu maddeler dağın koni şeklindeki ucunda yığılıp, oradan aşağıya akar.
Yanardağların türleri nelerdir?
Üç tür yanardağ vardır.
- Kalkan yanardağ: Yassı kubbe şeklindedir ve insanların kaçabileceği hızda bazaltik lav açığa çıkartır.
- Stratovolkanlar yanardağ: Koni şeklindedir ve andezitik lavlar çıkartır. Büyük çapta patlamalar, volkanik ve zemin kaymalarına neden olur. Bali’de aktif olan Agung yanardağı bu kategoridedir.
- Kaldera yanardağı: Çömlek şeklinde bir görünüşü vardır ve 650 ila 800 derece arasında yoğun lav meydana getirir. Şeklinin sebebi patlamaların şiddetinden dolayıdır ve bu patlamalar magma odasının duvarlarının yıkılmasına yol açar. Bu sırada tüm oda boşalarak desteksiz kalır. Bu süreç periyodik olarak gerçekleşir ve yanardağın uykuda olduğu anlamına gelmez.
Patlama Tipleri
İki baskın volkanik patlama türü, patlayıcı ve taşkın tip, hangi yanardağ türlerinin oluştuğunu belirler. Taşkın tipi püskürmelerde, daha az viskoz (“akışkan”) magma yüzeye yükselir ve potansiyel olarak patlayıcı gazların kolayca kaçmasına izin verir. Akan lav, yokuş aşağı kolayca akarak kalkan volkanları oluşturur. Patlayıcı volkanlar, daha az viskoz magma ile, çözünmüş gazları hala sızdırmadan yüzeye ulaştırdığında meydana gelir. Daha sonra, patlamalar troposfere lav ve piroklastik gönderene kadar basınç artar.
Volkanik patlamalar, “Stromboliyen”, “Vulkaniyen”, “Vezüv”, “Pliniyen” ve “Hawai” nitel terimleri kullanılarak da tanımlanmıştır. Bu terimler, belirli patlamalara ve duman bulutlarına, çıkarılan malzemeye ve bunlarla ilişkili büyüklüğe işaret eder.
