Abdest alırken Sakalı nasıl yıkamalıyız. Veya abdestin farzlarından biri olan yüzü yıkadığımızda sakalı nasıl hilallemek gerekir. Sakalı sık olan biri için sakalın diplerini yıkamak farzmıdır.
Sakal sık olunca onun üstünü yıkamak kifayet eder, altındaki deriyi yıkamak gerekmez. Fakat seyrek olunca altındaki deriyi de yıkamak lazım gelir. Ayrıca sakalın çeneden aşağıya uzamış kısmını mesh etmek ve sık olan sakalı bir avuç su ile alt tarafından el parmakları ile hilâllemek ise abdesttin sünnetlerindendir. Hilâllemek demek, parmakları sakalın içine sokarak alt taraftan üst tarafa doğru hareket ettirmek demektir
Rasûlü Ekrem (s.a.)’in sakalını hilâlleyiş şekli bazı hadis-i şeriflerde şöyle anlatılıyor: “Hz. Peygamber abdest aldığı zaman eline bir avuç su alır, bu suyu sakallarının arasına parmaklarıyla ovarak akıtırdı, yanaklarım parmaklarıyla ovar ve parmaklarım çenesinin altında bulunan sakallarının arasına sokardı.” (bk. İbn Mâce, tahâre 50)
Yine her ne kadar mevzumuzu teşkil eden hadis-i şeriften Rasûlullâh (s.a.)’ın bir eliyle sakallarını hilallediği anlaşılıyorsa da İbn Adiyy’e âit bir rivayette Efendimizin “Sakallarım iki eliyle hilallediği” beyan ediliyor. Bu fiilin hükmü üzerinde de mezhep imamları çeşitli görüşlere sahiptir:
Gusülde ise sakal, sık ve gür bile olsa, suyu cilde mutlaka ulaştırmak gerekir. Kaş ve bıyıkların durumu da aynıdır. Yani gusülde kıllar ile birlikte cildin / derinin de yıkanması gerekir.
İmam Şafiî ve îmam Ebu Hanîfe ve taraftarlarınca ise; abdestte farz olmamakla beraber gusülde farzdır. Keza Sevrî, Evzaî, el-Leys, Ahmed b. Hanbel, İshak, Ebû Sevr, Dâvud, Taberî ve bir çok ulemâ da bu görüştedir. Aynı şekilde İbn Seyyidinnas da Tİrmiri Şerhi’nde aynı görüşü savunmuş ve şunları söylemiştir: “Kanaatimce ulemâmn bu mevzuda görüşlerinin farklı olmasına sebep şu hadîs-i şerîfe farklı manâ vermelerinden ileri gelmektedir. “Her kılın altında cünüplük vardır. Kılları ıslatınız, deriyi ise tertemiz yıkayınız”[36] İbn Seyyiddinnas bu açıklamasıyla “sakallan hilallemenin gusülde farz, abdestte sünnet olduğunu söyleyen âlimler bu hadîse dayanmaktadırlar” demek istiyor. Gusülde ve abdestte sakallan hilallemenin farz olduğunu söyleyenler ise mevzumuzu teşkil eden hadiste yer alan: “İşte Rabbim bana böyle emretti” cümlesini delil getirmektedirler.[37]
Ulemânın büyük çoğunluğuna göre bu cümledeki emir müstehap ifâde eder. Ancak sakalı seyrek olanlar için farz ifâde eder.
Hanefî mezhebinin bu husustaki görüşü şöyledir: Abdest suyunu bıyıkların ve kaşların altlarına ve yüzün çevresinden sarkmış olan kıllara eriştirmek sünnettir. Sakalın çeneden aşağıya uzamış kısmını mesh etmek ve sık olan sakalı bir avuç su ile alt tarafından el parmaklanyla hilallemek Ebû Yûsuf’a (r.a.) göre sünnet, İmam-ı Âzam ve Muhammed’e göre ise müstehaptır. Fakat Ebû Yûsuf (r.a.)un görüşü tercih edilmiştir.
Tahtavî’nin beyanına göre bu İmam Muhammed (r.a.) de Ebû Yûsuf’un görüşündedir. Gusülde ise sık olsun seyrek olsun sakallann altını sürtmek lâzımdır. Abdestte yıkanan sık sakallann altını hilallemek gerekmez. Müellif Ebû Davud’un el-Velid b. Zevrân’dan Haccac ve Ebû’l-Melîh’m hadîs rivayet ettiğini nakletmesinden maksadı el-Velid hakkında tanınmayan ve itimat edilemeyen bir kişi olduğuna dâir söylentileri reddetmektir. Bu sözüyle Ebû Dâvûd, demek istiyor ki; “Şayet el-Velîd güvenilemeyecek bir adam olsaydı, kendisinden Haccâc ve Ebû’l-Melih gibi güvenilir kimseler hadîs nakletmezlerdi” Nitekim İbn Kayyim de Tekrib’inde bu dedikoduları reddetmiştir.
Hadisten abdest alırken sık olan sakallan hilallemenin sünnet olduğu anlaşılmaktadır.
[38] Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınevi: 1/ 261-262.
