Cariyenin açılmasına dört mezhepte de müsaade ediliyor. Bu bir nassa mı dayandırılıyor? Yoksa Sahabi sözü müdür? Bir zarurete dayandırılıyorsa aynı zaruret bugün için geçerli midir?
Hür olan kadının avretinin, bütün bedeni olduğunu daha önce söylemiştik. Cariyenin avreti hususunda ise ulema ihtilâf etmiştir. Bu hususta dört görüş vardır:
1— Cariyenin avreti hür kadının avreti gibidir. Delilleri:a) Hz. Aişe der ki: Hz. Peygamber (sav): “Allah hiçbir kadının başını örtmeksizin namazını kabul etmez” dedi.
Hadis-i şerifde geçen kadın kelimesi umum ifade ettiğinden hem hür kadın hem de cariyeye şâmildir. Zahiriler de bu görüştedir (24).
b) Ahzâb sûresinin 59. âyetindeki “inananların kadınları” kavl-i şerifi hem hür kadınlara hem de cariyelere şâmildir. Hür kadınların aksine cariyelerin tasarrufları (alışverişleri) daha fazla olduğu için fitne cariyelerde daha fazladır (25).
2— Cariyenin avreti başı hariç, bütün bedenidir. Delilleri:
a) Yunûs b. Yezîd der ki: Zührî’ye “Bekâr olsun, evli olsun her cariyenin başını örtmesi gerekli midir?” diye sorduğumuzda “Evli ise başını örtmesi gerekir. Ama cilbab giymekten men edilir. Çünkü evli cariyeler hariç, diğer cariyelerin hür kadınlara benzemesi mekruhtur” deyip: “Ey Peygamber, eşlerine, kızlarına ve inananların kadınlarına söyle: (Bir ihtiyaç için dışarı çıktıkları zaman) örtülerini üstlerine alsınlar, (vücutlarını örtsünler); onların tanınması ve incitilmemesi için en elverişli olan budur. Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir” âyetini okudu (26).
b) İmam-ı Mâlik, cariyenin başı hariç avretinin hür kadının avreti gibi olduğu, yani saçının avret olmadığı görüşündedir ki; Ney-lü’l-Evtâr müellifi Şevkânî’nin İbn Abdi’l Berr’in “İstizkâr” adlı kitabından naklettiğine göre onun bu görüşü Hicaz ehlinin ameline dayanmaktadır. Yani Hicaz’da cariyeler başlarını örtmezlerdi. Ancak şu var ki, İmam-ı Malik’ten nakledilen meşhur kavlî bu değil, cariyenin avretinin erkeğin avreti gibi olduğudur (27).
3— Cariyenin avreti baş, göğüs ve kolları hariç bütün bedenidir. Delilleri:
a) Hz. Ömer’in başını örten bir cariyeye vurup: “Defâri…O baş örtüsünü çıkar. Yoksa hür kadınlara mı benzemek istiyorsun?” deyip cariyeyi başını örtmekten men etmesi (28).
b) Zaruret. Efendisinin ihtiyaçlarını görmekte olan cariyenin ikide bir iş elbisesini çıkarıp dışarıya çıkmak için veyahut da efendisinin misafirlerine hizmet etmek için başka bir elbise giymesi, yani sık sık elbise değiştirmesinin zor ve meşakkatli oluşu (29).
4— Cariyenin avreti erkeğin avreti gibidir. Yani dizle göbek arasıdır. İmam-ı Ebû Hanîfe, İmam-ı Şâfiî, İmam-ı Mâlik ve cumhur bu görüştedir. Delilleri:
a) “Hz. Peygamber (sav): Cariyenin avreti, göbeğinden dizlerine kadar olan yerdir,” buyurmuştur. (Beyhâkî bu hadisi İbn Abbas’m rivayet ettiğini ve isnadının zayıf olduğunu söylemiştir) (30).
b) Hz. Peygamber (sav): “Biriniz cariyesini köle veya işçisiyle evlendirdiğinde göbekten aşağı ve dizden yukarı olan yere bakmasın! buyurmuştur (31).
c) Ebû Mûsâ el-Eş’arî (ra) minberde şöyle demiştir: “Bir cariye satın almak isteyip de dizden yukarı, göbekten aşağı olan yere bakan kimsenin olduğunu duymayayım. (Eğer böyle biri varsa) sakın böyle bir şey yapmasın, yoksa onu cezalandırırım” (32).
Dipnotlar
(24) Neylü’l-Evtar, c. 2, s. 75
(25) el-Bahru’l-Muhî, Ebû Hayyân, c. 7, s. 250 ve Sâbûnî, c. 2, s. 380
(26) İbnü Kesir, c. 6, s. 471
(27) Neylü’l-Evtâr c. 2, s. 75
(28) Kurtûbî, c. 14, s. 244; Hidâye, c. 4, s. 86
(29) Hidâye, c. 4, s. 86; Sâbûnî, c. 2, s. 379
(30) Gayetü’l-Kusyâ, Beydavî, c. 1, s. 284
(31) Ebû Davud, Dârekutni, Beyhakî
(32) Mühezzeb, 3/64
