Satılan şeyin müşterinin zimmetine geçmesi ve müşterinin onda tasarruf edebilmesi için malın teslim edilip kabz edilmesi gerekir. Dînen kabz nasıl meydana gelir?
Avuçlama, sahip olma, teslim alma, yakalama, dürme, alma, kanat çırpma. Bir şeyi teslim almak, ona sahip olmak, ele almak ve el koymak anlamında bir hukuk terimidir. Tasavvufî bir terim olarak kabz takallüs, sıkılma, sıkışma anlamlarında olup, yayılma, açılma, iç açılması demek olan “bast” ın zıddıdır.
Satılan şeyler iki bölümdür:
1 – Ev, arsa ve tarla gibi gayrımenkûl -yâni taşınması ve yerinin değiştirilmesi mümkün olmayan- şeyler.
2- Para, hayvan ve elbise gibi menkûl -yâni taşınıp nakli mümkün olan şeylerdir-. Gayrimenkûlün kabzı, satılık şey, arsa veya arazi ise ve bunlara yakın olup müşteri onları görürse, satıcının ruhsat vermesiyle meydana gelir. Ev ise içindeki eşyayı çıkartıp anahtarını müşteriye teslim etmekle olur. Uzak ise oraya varıp içersine girebilecekleri kadar vakit geçmesiyle teslim meydana gelir.
Satılan şey menkul ise, elbise, silâh ve kumaş gibi eşyanın teslimi müşterinin eline verilmesiyle veya bırakılması veyahut da meydanda olduğu takdirde müşteriye gösterilip ruhsat verilmesiyle kabz meydana gelir. Ambar, sandık veya dükkân gibi kilitli bir yer içerisinde bulunan bir şey satılırsa, anahtarını müşteriye verip teslim alması için ruhsat verilmesiyle kabz gerçekleşmiş olur. Meselâ satılmış olan şey bir depoda bulunsa ve deponun anahtarı müşteriye teslim edilse, satılmış şey teslim alınmış sayılır ve bundan sonra telef olursa müşterinin kesesinden gider (1). Yalnız Şâfiî mezhebine göre depo veya dükkân gibi yerlerde bulunan bir şeyin kabzı anahtarın teslim edilmesiyle tahakkuk etmez.
Menkûl olan bir şeyi kabz etmeden önce satmak caiz değildir. Yalnız Mâlik! mezhebine göre yiyecek eşya hariç, diğer menkulleri kabzetmeden önce satmak caizdir. Hanefi ve Şâfiî mezhebinin sâlikleri muhtaç oldukları takdirde bu mezhebi taklit edebilirler.
Dipnot
(1) Hukûk-u İslâmiye Kamusu, c. 6, s. 49
