Bir hanımefendi veya kadın kocasını boşayabilir mi? Günümüzde pek çok hanım kardeşlerimiz bunu çok merak ediyorlar. İslamda kadının boşama hakkı var mıdır? veya Kadın imam nikahını bozabilir mi? gibi durumlar söz konusu olabilir mi?
İslâm’a göre evlilikten maksat, huzurlu bir aile hayatı kurmak ve böyle bir yuvada iyi bir nesil yetiştirmektir. Lakin evliliği devam ettirmenin artık mümkün olmadığı ortamların oluşma ihtimali gözetilerek boşanma İslam dininde mubah olan işlerden sayılmıştır.
Biliyorsunuz ki İslam dini boşanma hakkını kocaya vermiştir. Bu bakımdan kadın erkeği boşayamaz. Ancak bunun bazı istisnaları vardır. Bununla beraber kadın, bu haktan büsbütün mahrum da bırakılmamıştır. Nikâh sırasında kadın, isterse boşama hakkının kendisine de verilmesi şartıyla nikâha evet diyebilir. Ayrıca kadın meşru mazeretleri varsa, mahkemeye de başvurup kendisini ayırmasını hakimden isteyebilir de. İslam’da bu yol da kapalı tutulmamıştır. Şartları oluşunca bunların hepsini de hanımın uygulamaya koyması mümkündür. Yani kadına bu hakları İslam getirmiştir.
Deniyor ki: Neden İslamda boşama hakkı yalnızca erkeğe verilmiş de kadına bu hak tanınmamış, kadın mağdur edilmiştir? Boşama hakkı ya ikisine de verilmeli, yahut ta ikisinden de alınıp sadece mahkemeye verilmeliydi ki kadının hakkı korunmuş olsun.
Efendim, bu soruda yanlışlar vardır. Önce yanlışlara bir işarette bulunayım. Sonra konuyu inceleyebiliriz. Şöyle ki:
– İslamda boşama hakkı yalnızca erkeğe tanınmış da kadın bu haktan tamamen mahrum edilmiş değildir. Kadın da evlenirken boşama hakkını üzerine almışsa erkek gibi o da boşayabilir. Ayrıca kadm meşru mazeretleri varsa, mahkemeye de başvurup kendisini ayırmasını hakimden isteyebilir de. İslamda bu yol da kapalı tutulmamıştır. Şartlan oluşunca bunların hepsini de hanımın uygulamaya koyması mümkündür. Yani kadma bu haklan İslam getirmiştir.
Prof. Dr. Hayreddin Karaman Hocaefendi (İslamda Kadm ve Aile) kitabında bu konulara birer ipi ucu mahiyetinde çok veciz işaretlerde bulunmuştur. Sözü uzatmadan birlikte bir göz atalım isterseniz. Önce boşamaya bir bakalım “İslam, boşamaya niçin izin verdi?” sorusunun cevabmı bir düşünelim. Boşama selahiyetinin esas olarak (baştan) kocaya verilmesinin gerekçeleri şunlardır:
1-Selahiyet iki tarafa da verilse yuvanın dağılması imkan ve ihtimali, iki misline çıkacaktır.
2-Boşama selahiyeti (sadece) hakime verilse aile sırları açığa çıkacak, haklı-haksız karşılıklı ithamlar yapılacak, taraf ailelerin arası daha fazla açılacak, boşananların yeniden eş bulmaları ve yuva kurmaları da güçleşecektir.
3- Boşadığı eşin belli bir müddet nafakasını koca temin edeceği gibi, yeniden evlenmek için gerekli masrafı da yine erkek yapacaktır. Bu durum, koca için mali bir müeyyide teşkil etmekte ve onu, boşamaya karar veremeden önce yeterince tartıp düşünmeye mecbur etmektedir.
– “İslam boşamaya niçin izin vermiş, yuvanın dağılmasına çıkan yolu niçin kapatmamıştır?
Bu sorunun cevabı, İslamda yer verilen boşama uygulamasının hikmetini, felsefesini ifade edecektir. Şüphesiz İslam evlenmenin ömür boyu bir beraberlik ve bağlılık olmasını istemiş ve bunun içinde, süreli ve geçici evlilik akitlerini batıl (hükümsüz) saymıştır. Ancak, ideal ile gerçek, istenen ile gerçekleşen arasında çoğu defa farklılıklar vardır. Bazı durum ve şartlarda evlilik çekilmez bir yük, katlanılmaz bir beraberlik halini alabilir. Buna rağmen evlilik devam etsin “Allahın birleştirdiklerini hiçbir kimse ayıramaz” demek, insanın yapısı, maddi manevi ihtiyaçları ile bağdaşmayan bir temenni olmaktadır. İslam bunun yerine, evliliğin devamı için tarafları azami gayret göstermeye teşvik etmiş; boşamayı “Allahın sevmediğini” ifade ederek sevimsizleştirmiş, fakat gerektiğinde, zaruret haline geldiğinde de bu yolu açık tutmuştur. Çünkü zorla güzellik olmaz; zorlama ile sevgi ve bağlılık doğmaz.
Kağıt üzerinde evli kalıp, gönül ve beden olarak ayn yaşamayı ise -ahlaki, sosyal ve ailevi mahzurlarından dolayı-İslam tasvip etmemiştir. (Bunu böylece tespit ettikten sonra geçelim boşama selahiyetinin neden öncelikle erkeğe verildiğine.) – Boşama yoluyla evliliği sona erdirme selahiyeti, prensip olarak önce kocaya aittir. Kadının bu selahiyeti alması ise, evlenmek akdi yapılırken, yahut daha sonra kocasının boşama selahiyetini kendisine vermesine bağlıdır. Kadın isterse evlenme şartı olarak bunu ileri sürer ve elde eder. (Boşamada erkekten farkı olmayabilir. Kadının isteğine bağlıdır.)
Kocanın, boşama selahiyetini ulu orta kullanmasını önleyen mehir, nafaka gibi mali müeyyideler yanında, başka sosyal, dini ve ahlakî müeyyideler de vardır. Toplum, makul ve meşru bir sebebe dayanmayan boşamalara karşıdır. Vicdanları tatmin eden bir gerekçe bulunmadan kadm boşayan erkekler, itibarlarından çok şeyler kaybederler.
Bu gibi uygulamaların isabetinden dolayıdır ki İslam toplumlannda ailenin istikrar ve güveni, diğer toplumlarla kıyas edilemeyecek seviyede sağlam olmuştur..
Bugün bu gerçek batılılar tarafından da ifade edilmekte-
dir.
Kaldı ki kadın -haklı bir gerekçesi varsa- hem hakeme, hem de hakime müracaat ederek kendisini ayırmalarını isteme hakkına da sahiptir. Hakim nikahı feshedip kadını ayırabilir de..
Demek ki boşama imkanı, hem erkeğe, hem kadma, hem de mahkemeye taranmıştır. Bununla beraber kadmm boşama hakkını beyinden alması hiçbir zaman tavsiye edilmemiştir. Aile içi olaylardan sık etkilenen hanımın bu hakkını hemen kullanarak yuvanın yıkımında acele edeceğinden endişe edilmiştir. Nitekim hanımların çoğunluğu da bu haklanın tarih boyunca almamayı tercih etmiş, uygulamaya koymamışlardır. Bundan dolayı da bu hak pek bilinmemekte; İslam kadma boşama hakkı vermemiştir zannedilmektedir..
