Ehli Fetret Kimdir Ve Neye Mükelleftirler

 Ehl-i fetret kimdir, bunlar herhangi bir şeyle mükellef midirler?
Fetret, aynı cinsten iki olay arasındaki kesinti devresi demektir. İslâm âlimleri fetret kavramını “Ey ehl-i kitap! ‘Bize bir müjdeleyici ve uyarıcı gelmedi’ demeyesiniz diye, size peygamberlerin arasının kesildiği bir sırada hakkı açıklayan resûlümüz geldi.” (el-Mâide 5/19) anlamındaki âyette yer alan “alâ fetretin mine’r-rusül…”ifadesinden hareketle tanımlamaya çalışmışlardır. Fetret, kesinti, aralık, fasıla mânâlarında kullanılmaktadır. Dinî bir tabir olarak da, iki peygamber arasında geçen zaman için kullanılır.
Buharı’ de geçen bir hadis-i şerifte fetret için Hz. İsa (a.s.) ile Hz. Peygamber (a.s.m.) arasında geçen zaman kastedilir.1. Buharı, Menakıbü’l-Ensar: 53.

Bilindiği gibi peygamberimizden önceki peygamberlerin risâleti umumî değildi. Bunun için, kendilerine peygamber gönderilmemiş olan bir kavim ehl-i fetret olduğu gibi; risâleti umumî olan peygamberin gönderilmesinden sonra da, tebellüğ etmemiş olan bir kavim veya bir kimse de ehl-i fetrettir. Ehl-i fetret in ibadet ve itaatla mükellef olmadığmda ittifak vardır. Çünkü ibadetten haberi olmayan ve nasıl ifa edileceğini bilmeyen bir kimse, nasıl onunla mükellef kılınacaktır. Ama Allah’a iman etmek ile mükellef olup olmayacağı hususunda ihtilâf vardır. Matüridilere göre, kâinatta olan her şey Allah’ın varlığına ve birliğine delâlet ittiği ve aklen bunu idrak etmek mümkün olduğu için, herkes her yerde ve her zamanda Allah’a iman etmekle mükelleftir. Cenab-ı Allah şöyle buyurur:

“Göklerin ve yerin yaratılışında, gecenin ve gündüzün gidip gelişinde elbette aklı selim sahipleri için ibret verici deliller vardır” (Al-i imrân, 189).

Buna göre, cahiliyye devrinde yaşamış (peygamberin annesi ile babası dahil) ve ölmüş veya peygamberin bi’setine yetişmiş fakat iman etmemiş olan kimseler, ehl-i necat sayılmazlar.

Eş’arîlere göre ise, bunlar ibadet ve itaatla mükellef olmadıklan gibi, Allah’a iman etmekle de mükellef değillerdir. Çünkü Kur’ân-ı Kerîm şöyle buyurur:

“Biz Peygamber göndermedikçe azâb verecek değiliz” (6).
(6) Kur’an-ı Kerim, İsrâ sûresi, ayet: 15

Buna göre, ister müşrik olsun ister muatül yani hiç bir ilâha inanmayan olsun, bir peygamberin risâletini tebellüğ etmemiş veya kendilerine peygamber gönderilmemiş olan bir kavim, Allah’a iman etmekle mükellef değiller ve ehl-i necatdırlar. Tabii olarak peygamberin anne ve babası da ehl-i saadetdirler.

Peygamberimizin (a.s.m.) gönderilmesinden sonra, davetini duymayanlarla ilgili olarak İmam Gazalî’nin insanları üç sınıfta incelediğini görmekteyiz:

1. Peygamberin (a.s.m.) davetini duymamış, kendisinden haberdar da olmamıştır. Bu sınıfa giren insanlar kesin olarak ehl-i necat olup Cennetliktir.

2. Peygamberin (a.s.m.) davetini, gösterdiği mucizeleri ve güzel ahlâkını duymuş olmakla beraber îman etmemiştir. Bu sınıf kesin olarak azaba uğratılacaktır.

3. Peygamberin (a.s.m.) ismini duydukları halde, aleyhinde yapılan menfî propagandalardan başka bir şey duymadıklarından, kimse onlara doğruyu söyleyip onları teşvik etmediğinden alâka duymamaktadırlar. Bunların da ehl-i necat olacaklarını, yani Cennete gireceklerini umarım.

Âhir zamanda bir çeşit fetret devrinin yaşandığını belirten Bediüzzaman umumî harplerde ölen böyle birtakım masumların da ehl-i necat olacaklarına dikkati çekmektedir. Bediüzzaman’ın ifadesi aynen şöyledir:

“Âhir zamanda madem fetret derecesinde din ve din-i Muhammediyeye (a.s.m.) bir lâkaydlık perdesi gelmiş ve madem âhirzamanda Hz. İsa’nın din-i hakikisi hükmedecek ve İslâmiyet ile omuz omuza gelecek. Elbette şimdi fetret gibi karanlıkta kalan Hz. İsa’ya mensub Hıristiyanların çektikleri felâketler, onlar hakkında bir nevi şehadettir.”8. Kastamonu Lahikası, s. 77.