Gelinin baba evinden kocasına giderken beraberinde götürdüğü elbise ve eşya takımları. Ana veya baba tarafından örf ve âdete göre, evlenecek kız çocuklarına evin döşenmesi için menkul eşya. Çeyiz hemen hemen bütün ilkel kavimlerde, Yunanlılarda ve Doğu ülkelerinde kocanın evlenecek genç kızın babasına, ödediği bedeldir. Bugün, Müslüman toplumlarda köklü bir gelenek halini almış bulunan çeyiz uygulamasında aşırılıklara ve israfa kaçmamak, dinin emrettiği hususların başında gelir.
Bir zayıf imkânlı babanın üç kızı, bir de oğlu vardır. Bu adam şâyet gelin edeceği üç kızının bütün masraflan-nı kendi çekecekse, durumu ne olur, iktisadi vaziyeti ne hâle gelir?
Diyelim ki çok mütevazi bir çeyizle işin içinden çıkmayı tercih ederek her kızma beş milyar liralık masraf yapsa; üç kızına on beş milyar liralık masrafa girecek, belki de borç yüklenecektir. Varsa ne ise de, yoksa ne yapacak bu baba, bu anne?..
Nasıl çıkacak bu işin içinden? Baba ve anneleri kızlan-nın bunca masraflarım kendi keselerinden görmek zorunda kalacaklarsa, onlara hep iktisadi durumunu mahveden, bir sürü borca, harca sokup, sonra aldığıyla başkasının evine giden biri olarak bakmayacaklar mı? Oğlan kardeşin bu İslâm hukukunda mehir kızın hakkıdır. Kendisine âit çeyiz eşyalarını bununla alır; ana babalarına yük olmamaya çalışır. Aileyi sarsmamaya gayret eder. Böyle-ce oğlan çocukları da kız kardeşlerine kendilerini bir sürü iktisadf sıkıntıya sokacak, kendi evlenmelerini güçleştirecek yabancı nazarıyla bakmazlar.
noktadaki duygusu ne olacak? Kendi evlenme imkânının başkasına sarf edildiğini düşünmeyecek mi? Bu düşünce aile düzenine kötü te’sir getirmeyecek mi?
İşte bunun içindir ki, kız tarafı çeyiz eşyası almak için oğlan tarafından bir miktar para alır, bu para kızın, dolayısıyla kızın vekili olan babanındır. Baba ve ana, bu paradan şahsî ihtiyaçları için kuruş harcayamazlar. Para sahibi olan kız helâl etmedikçe.
İşte bunun İslâmdaki adına mehir denir. İslâm hukukunda mehir kızm hakkıdır. Kendisine âit çeyiz eşyalarını bununla alır, ana babalarına yük olmamaya çalışır. Aileyi sarsmamaya gayret eder. Böylece oğlan çocukları da kız kardeşlerine kendilerini bir sürü İktisadî sıkıntıya sokacak, kendi evlenmelerini güçleştirecek yabancı nazarıyla bakmazlar. Bu takdirde hem kızım verip, hem de bir sürü ev eşyası hibe etmek zorunda kalan anne ve baba fedakârlık üstüne fedakârlığa katlanmak zorunda kalmazlar.
Demek ki mehir ölçüsünü kaybetmeden geçmişte olduğu gibi devam etmiş olsaydı, kız babalan senelerdir bu kızm ihtiyaçlarım nasıl karşılayacağım, gibilerden bir sıkıntı içine girmeyeceklerdi. Ne var ki, mâkul ve meşrû ölçüyü aşıp taşarak başlık parası şekline inkılâp eden mehir, tu defa da yer yer, muhit muhit, oğlan tarafım yıkan bir gayrimeşru duruma girmiş, böylece de çığırından çıkmıştır.
Elbette ki bu da yanlıştır. Doğru olanı yorgana göre ayak uzatmak, malî duruma göre mehir istemek ve bu mehirle kızm çeyiz eşyasını alıp evi fazla sarsmamaktır.
