Gasb, başkasının hakkına zulmen el koymaktır.
Sözlükte “bir kimseye üstün gelmek, bir şeyi zorla almak” anlamına gelen gasb kelimesinin hukuk terimi olarak ifade ettiği mâna mezheplere ve aynı mezhep içindeki âlimlere göre değişmektedir. Gasbın haram oluşunda, İslâm hukukçularının görüş birliği vardır. Gasbedilen mal hırsızlık nisâbına ulaşmasa bile başkasının malını zorla ele geçirmek demektir; o da İslâm’a göre büyük günâhtır.
Birisinin malını gasb edenin hükmü nedir?
Başkasının malını gasb edenin hükmü şudur :
1) Gasb edilen mal olduğu gibi duruyorsa, geri verilir.
2) Gasbedilen mal değerinden bir şey kaybetmişse eksilen nisbetle birlikte geri verilir.
3) Gasbedilen malın telefi hâlinde benzerinin değeri verilir.
Şöyle ki : Gasbedilen mal telef olmuşsa gas beden kişi benzerinin verilmesiyle yükümlü olur. Şâyed gasbedilen mal için benzer bulunmazsa değerinin verilmesiyle yükümlü olur. Eğer değerde değişiklik olmuşsa gasp ile telef gününün arasındaki en yüksek değerle değerlendirilir.
Gasb, haram olduğu gibi, gasbedilen malı; hediye, sadaka, ücret olarak almak, kirâ ile kullanmak da haramdır. (Abdülganî Nablüsî)
Bir müslüman ölüp geriye gasb edilmiş bir mal bıraksa, vârislerin bu malı, parayı alması helâl olmaz. Vârislerin bu malı sâhibine, eğer sâhibi bilinmiyorsa fakîrlere vermesi lâzımdır. (İbn-i Âbidîn)
İslâm’da başkasının malını gasbetmek kitap, sünnet ve icmâ’ delilleri ile yasaklanmıştır: ” Ey iman edenler, birbirinizin mallarınızı haram yollarla yemeyiniz. Meğer ki, o mallar sizden karşılıklı rızaya dayanan bir ticaret malı ola” (en-Nisâ, 4/29). “Birbirinizin mallarını haksız yere yemeyin. İnsanların bir kısım mallarını bile bile günâha girerek yemek için onları hâkimlere aktarmayın ” (el-Bakara, 2/188).
Gasbedilen malın geliri gâsıba aittir, aynısını iade etmek mecburiyetindedir. Ancak (İmam Muhammed ve taraftarlarına göre) vakıf ve yetimlere ait olan akar mallarla kiraya verilmek için tayin edilmiş olan akarların gelirleri gasıba ait değil, sahiblerine aittir. Mâlikî ve Şâfiî ekolüne göre ise gasbedilen akarların gelir ve menfaatleri, mal sahibine aittir. Gâsıbın hukukî durumu ne ise, o malı gâsıb’dan gasbeden ikinci gâsıb’ın hukukî durumu da aynıdır.
