İslâm’a hizmet etmek gayesiyle okuduğunu söyleyen bir bayan aksine müsaade edilmiyorsa avretini açarak okuyabilir mi? “Evet” denirse okuyabileceği okullar sınırlı mıdır?
CEVAP: Bilindiği gibi Nûr sûresi’nin 31. ve ahzâb süresinin 33, 53 ve 59’uncu ayetlerinde kadınların örtünmeleri, vücutlarının zlnet yerlerini yabancılara göstermemeleri emredilmektedir. Bu konuda birçok hadis de vardır. Ama bu hadisleri burada nakletmeye lüzum görmüyoruz.
Kadının bütün vücudunun avret olup olmadığı husus da mezhepler arasmda ihtilâflıdır. Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre kadının istisnasız tüm vücudu avret kabul edildiği halde Hanefî ve Mâliki mezheplerinde eller ve yüzün fitne korkusu olmadığı takdirde avret olmadığı belirtilmiştir (47).
Tedavi gibi bazı zaruret hallerinde yabancı birisi bir kadmm avret kabul edilen bir uzvuna zaruret miktannca ve tedavinin gerektirdiği mahalli geçmemek şartıyla bakabilir (48). Allah Kur’ân-ı Kerîm’de kadınların vücutlarını örtmelerini emredip başkalarına gösdermelerini yasakladığına göre onların avret mahallerini yabancıların görebileceği şekilde açmaları haramdır. Zaruret olmadıkça avret sayılan bir uzvun tamamını ya da bir kısmını açamazlar.
Zaruret, yasak bir şeyi yapmadığı takdirde helâki veya helâke yaklaşmayı gerekli kılan şeydir (49). Ali Haydar Mecelle Şerhi’nde zarureti aynen şu şekilde tarif etmiştir: “Zaruret; memnu tenâvül etmediği takdirde helâki müstelzim olan haldir” (50).
Buna göre İslâm’a hizmet etmek gayesiyle de olsa İslâm’a taban tabana zıt düşen, kadının nâmahrem yerlerini ve avretini açmaya zorlayan okullarda okumanın zaruret kabul edilmesi mümkün değildir. Ayrıca kadınların mutlaka bilmesi gereken şeyleri avretlerini açmayı gerektirmeyen okul ve kurslardan öğrenmeleri pekala mümkündür. İslâm hizmeti böyle bir yol ile ifa edilemez. Ayrıca İslâm tarihi hiçbir resmî tahsili olmadığı halde kendisini özel olarak yetiştirip İslâm’a ve ilme hizmet eden kadınlarla doludur. Şüphesiz kadınların avret açma ve ihtilât gibi İslâm’ın yasakladığı şeyler olmazsa okutulmaları gerekli ve okumaları zaruridir, bunda büyük faydalar da vardır. Ama bu haramı işlemeyi tecviz edemez. Bilindiği gibi “Zararları gidermek maslahatları celb etmekten evlâdır.” diye meşhur bir fıkıh kaidesi vardır. İslâm’ın yasaklara gösterdiği itina emirlere gösterdiği itinadan daha büyüktür. Hz. Peygamber bir hadîsinde:
“Ben size bir şey emrettiğim zaman ondan gücünüzün yettiği kadarını yapınız. Bir şeyden nehyettiğim zaman da ondan kaçınınız” buyurur.
Bundan dolayı meşakkati defetmek için vacibi terk etmek caizdir, ama günahları, özellikle büyük günahlan işlemekte müsamaha yoktur. Bezzâzî’nin ifadesine göre avret yerini örtecek bir şey bulamayan kimse nehir kenarında da olsa istincayı terk eder. Çünkü yasak emre tercih edilir. Kadına gusül gerekse ve erkeklerden gizlenecek bir yer bulamazsa guslü terkeder (51).
Demek oluyor ki bir haramı işlememek için farz bile terkedilir. O halde sadece umulan bir maslâhat için nassların haram kıldığı bir şeyin işlenmesi tecviz edilemez. Bize göre bu her okul için aynıdır. Müslümanların kadınların başlarını açabilmeleri için İslâm’ın hükümlerini zorlayacakları yerde, kadınların İslâmî kıyafetler içerisinde okuyabilmelerinin çarelerini araştırıp bu yolda gayret sarfet-meleri gerekir.
Dipnotlar
(47) Kitabu’l-Fıkh alâ Mezâbili’l Erbaa 1/192, Sâbûnî, Tefsirû Ayât’il-Ahkâm c. 2, s. 381
(48) el-Merginânî, el-Hidâye, c. 4, s. 84
(49) Suyûtî, el-Eşbah ven-Nezâir, s. 94
(50) Ali Haydar, Dürerü’l-Hakkâm Şerhu Mecelletü’l-Ahkâm, Muk. 22. Mdd.nin şerhi
