Müslümanlardan uzak bir yerde yaşayıp, İslâm’ın ne olduğunu bilmeyen kimse, kıyâmet günü Allah katında sorumlu olacak mı?
(1) Berâe: 84.
İslâmiyet ten önce İki Peygamberin bi’seti arasında ya şayan ve hiç birisine yetişmemiş olan kimse, ehli fetrettir, Ehli fetret, ibâdet ve ahkâm ile mükellef değildir, Bu hususta ulemâ ittifak halindedirler. Fakat, Allah’a (c.c.) İman etmekle mükellef olup olmadığı hakkında ihtilâf vardır. Matüridi’ye göre ehli fetret, ibâdet ve ahkâm ile mükellef değil ise de Allah’a İman etmekle mükelleftir. Çünkü Cenab ı Allah’ın, kendilerine verdiği aklı kullanıp; yer, gök ve içindekilere ibret nazarı ile baktıktan takdirde Allah’ın varlığını idrâk edebileceklerdir. Bunun için aklını kullanmayıp tevhid belgelerini ihmal eden kimse, Allah ın indinde mesul olacaktır.
Halimi, “Minhâc” adlı kitabında şöyle diyor:
“Akıl sahibi olan bir kimse, Allah’a yapılmış bir daveti duyduğu halde doğruluğunu ispatlamak için aklını kullanmazsa daveti reddetmiş sayılır.” (2)
Mâtüridiyye’nin en güçlü belgesi; Peygamber in cahiliyet devrinde putlara tapmış olan kimselerin cehennem azabına müstahak ve ehl-i delâlet olduklarını haber vermesidir.
Eş’ariyye ile Şâfi’î ulemasına göre ehli fetret, Allah’a iman etmekle de mükellef değillerdir. Çünkü insanları Peygamber vasıtasıyla imana devet eden Allah Teâlâ, bunları Ehl-i fetreti — davet etmemiştir. Akıllarına dayanarak Allah’a iman etmedikleri takdirde sorumlu olmamaları gerekir.
Kur’ân-ı Kerim şöyle buyuruyor; “Biz bir elçi göndermedikçe hiç bir kimseye azâb etmiş değiliz.” (3).
Peygamber’in bi’setinden sonra İslâm’dan haberi olmayan kimseler de ehl-i fetret gibi sayılır. Keşfedilmeden önce Amerika halkı gibi.
İmamı Gazâli şöyle demektedir;
Peygamber’in bi’setinden sonra (inanmayan) insanlar üç sınıftır;
Birinci Sınıf: Peygamber (sav)’in davetini duymamış, kendisinden haberdar da olmamıştır. Bu sınıf kesin olarak Cennetliktir.
İkinci Sınıf: Peygamber (sav)’in davetini, gösterdiği mucizelerin durumunu ve güzel ahlâkını duymuş olmakla beraber imân etmemiştir. Aramızda bulunan ehli-i küfür gibi, bu sınıf kesin olarak Cehennemliktir.
(2) Alûsî C. 15, s. 40.
Üçüncü Sınıf: Biz müslümanlar, Deccâl’in ismini duyduğumuzda nefret ettiğimiz gibi (haşa) onlar da Peygamberin isminden öylece nefret ediyor. (Çünkü onlar, Peygamber (sav)’in aleyhinde yapılan menfi propagandalardan başka bir şey duymamışlar). Kimse onlara doğrusunu söyleyip onları heveslendirmemiştir. Bunların da ehl-i Cennet olacaklarını umarım (4),
