Kısas, İslâm hukukunda suçların ve cezaların kanunîliği ilkesi ve suçun hukukî konusu esas alınarak yapılan had, cinayet ve ta‘zîr şeklindeki üçlü tasnifte, Allah (kamu) hakkı bulunmakla birlikte şahsî hakkın ağır olarak ihlâl edildiği öldürmeyaralama suçlarına öngörülen müeyyideler kapsamında yer alır.
Kısasının vücubunun şartlarından ergenlik çağma girmek ve akıllı olmak. Bu şartları mükellefliği gerektirdiğinden bu ön şartları taşımayan ukubet ehli sayılmaz. Çünkü onların kasten öldürülmeleri sahih bir itibara alınamaz. Her ne kadar öldürmeleri kasdi olsa da yine de kısas uygulanmaz. Kasdi adam öldüren çocuk baliğ olursa ve kasten öldüren deli olup daha sonra aklı başına gelirse yine de kısas uygulanmaz. Akıllı ve baliğ olup adam öldürdükten sonra deliren kişi yine de kısas edilir. Çünkü olay sırasında mükellef idi. Katilin, maktulün babası olması durumunda yine kısas uygulanmaz.
Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
“Baba çocuğunu öldürme sebebiyle kısas olunmaz”
Önce şunu söyleyelim ki, temel İslam kaynaklarında “katli vacip olanlar” diye bir kavram yoktur. Her devletin ceza hukuku olduğu gibi, İslam hukukunda da ceza hukuku vardır. Kur’an-ı Kerim’de adam öldürmenin haram olduğunu bildiren birçok âyet vardır. Bu âyetlerin birinde şöyle buyurulur:
“Allah’ın haram kıldığı cana, haklı bir sebep olmadıkça kıymayın. Kim mazlum olarak öldürülürse, biz onun velisine (mirasçısına hakkını isteme konusunda) bir yetki vermişizdir. O da öldürmede aşırı gitmesin. Çünkü o, zaten yardıma mazhar kılınmıştır.” (İsrâ, 17/33)
Kısâsin vâcib olmasının şartları dört’tür
1) Kaatilin bâliğ olması,
2) Akıllı olması,
3) Kaatilin, öldürülenin babası olmaması,
4) öldürülen, kölelik ve kâfirlik itibariyle kaa-tilden noksan derecede olmaması.
Bir kişi, bir topluluk tarafından öldürülmüşse, o topluluğun tümü kısâs edilir. Aralarında ‘öldürme yoluyla kısas icrâ edilen kişiler için, uzuvlar kısâsı da icrâ edilir. Uzuvlar kısâsında, yukarıda sayılan şartlara uzuvların aynı olma şartı da eklenir.
Meselâ : Sağ elin karşılığında, sağ el; sol elin karşılığında, sol elin kesilmesi gerekir. Ayrıca karşılıklı uzuvlarda bir tarafın felçli olmaması lâzımdır. Meselâ : Felçli bir el ile sağlam bir el karşılıklı olarak kısâs edilmez. Eklemlerden kesilen bütün uzuvlar için kısâs vardır. Yaralamalarda ise kısâs yoktur.
