Lükata; dalgınlık, yere düşürmek ve benzeri şekillerde sâhibinden kaybolan mala denir.
Biraz daha açıklayıcı olmak gerekirse, Sözlükte masdar olarak “bir malı yerden kaldırıp almak”, isim olarak “buluntu mal” anlamına gelen lukata İslâm hukukunda “mâliki bilinmeyen, fakat mubah mal grubunda da yer almayan buluntu mal” veya “üzerindeki hakkını terketme niyeti olmaksızın mâlikinin iradesi dışında kaybolmuş ve bir başkası tarafından bulunmuş sahibi bilinmeyen mal” mânasında kullanılır. Malı bulana mültekıt, bulup alma işine de iltikāt denilir. îslâm Dini, insan haklarını korumuş; mala, cana, ırz ve namusa tecavüzü yasaklamıştır. Yolda, kırda, mahalle ve sokakta veya boş bir arsa veya arazide raslanan yitik bir malın sahibine ulaşması ve ulaşıncaya kadar korunması hakkında bir takım hükümler koymuştur.
Bir lükata bulan kişi, yerden almasında ve terk etmesinde serbesttir. Ancak gereğini yerine getireceğine dâir kendine güveniyorsa» alması daha evlâdır. Bir kimse bir yerde yitik bir mikdar para veya eşya bulsa, bunu sahibine vermek üzere, oradan alıp kaldırabilir. Fakat kendisi için alıp kaldıramaz.
Bulunan malın alınmasının efdal olup olmadığı ihtilâflıdır. Hanefî ve Şafiîlere göre bulunan bir malın sahibine vermek üzere alınması, terkinden efdaldır. Çünkü böyle bir malı almakla, onun kaybolması önlenmiş olmaktadır. Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855) ise, böyle bir malı almanın, nefsi haram yemekle karşı karşıya getireceğinden, terkinin daha faziletli olduğu görüşündedir (Kâsânî, Bedâyiu`s-Sanayi`, Kahire 1327-28/1910, VI, 200; İbnü`l-Hûmâm, Fethu`l-Kadir, Kahire 1389/1970, VI, 118; Şirbînî, Muğni`l-Muhtaç, Kahire 1379/195960, II, 406; İbn Kudâme, el-Muğni, Nşr. M. Halil Herrâs, Kahire, ty., V, 694). Lukatanın alınıp muhafaza edilmesi ve sahibi çıktığında ona verilmesi, bütün ilâhi dinlerde mevcud bulunan zaruret-i diniyye`den malı koruma prensibine dahildir (Karâfi, el-Furuk, Kahire 1347, IV,33). Lukatayı alırken mültakit (lukatayı alan)in niyyeti önemlidir. Lukatayı alan sahibine vermek üzere alırsa, lukata onun yanında emânet hükmündedir ve telef olması halinde. ödeme mükellefiyeti yoktur. Ancak kendisine mal edinmek maksadıyla alırsa; gâsıb hükmündedir ve malın telef edilmesi halinde tazmin gerekir (Vehbe ez-Zühaylî, Nazariyyetü`d-Damân, Dımaşk 1402/1982, s. 174-175; Ali el-Hafif, ed-Damân fil-Fıkhi`l-İslâmî, Kahire 1971, I,102,104,107). Ancak Lukatayı alanın sahibine vermek üzere emâneten aldığının ortaya konulması bazı görevlerin yerine getirilmesine bağlıdır. Bunlar;
Lükata’yı yerinden alan kişinin ne yapması gerekir?
Örfen değer taşıyan bir lükatayı yerinden alan kişinin bununla ilgili altı şeyi öğrenmesi gerekir : ,Örfen değer taşıyan bir lükatayı yerinden alan kişinin bununla ilgili altı şeyi öğrenmesi gerekir :
1) Kılıfını,
2) Kapağını,
3) Bağlama ipini,
4) Cinsini,
5) Sayısını ve tartısını bilmesi,
6) Onu münâsib bir yerde koruması gerekir.
