Bir çoğumuz belki kabir veya mezar ziyaretine gidildiğinde bazı vefat eden kişilerin mezar taşlarına ibret veren yazılar görmüş veya okumuştur. Peki bu gibi yazalar islam dinin’de yeri varmıdır? Ayrıca mezar taşı üzerine vefat eden kimsenin adı, soyadı, doğum ve ölüm tarihi, bazen de dünyanın fani ve geçici olduğuna dair bazı ibret verici sözler yazılıyor. Dinen bunun hükmü nedir?
Genel olarak kabir taşlarına yazı yazmak İslam âlimlerince hoş karşılanmamış ve bunun haram veya mekruh olduğuna dair farklı hükümler belirtilmiştir. Mezarların sade olması, yüksek olmaması ve israftan kaçınılması esastır. Kabirlerden asıl maksat, onlardan ibret almak, dünya hayatının geçiciliğini ve bir imtihan olduğunu hatırlamaktır.
Ölen kimsenin kim olduğu bilinmesi,yanında dua edilebilmesi,insanlar ve diğer canlı hayvanlar tarafından çiğnenmemesi için,kabrin baş tarafına veyahut ayak ucuna taş veya bir tahta parçası ile işaret koymakta dinen herhangi bir sakınca yoktur.
Mahiyeti ne olursa olsun mezar taşı üzerine yazı yazmak caiz değildir. Câbir’den rivaye edildiğine göre: Peygamber (sav) mezar taşı üzerine yazı yazmak, üzerine bina inşa etmek ve ayak ile üzerine basmaktan nehy etmiştir (167).
Hanefî ulemâsının bazı ölünün tanınması için mezar taşı üzerine isim ve soy isminin yazılmasına müsaade etmiştir (168). Hanefi fukahası, bu hususta ortaya çıkan ihtiyaca ve Müslümanlar arasında cari olan uygulamaya binaen, kabirlerin kaybolmaması ve unutulup gitmemesi için, ölen kişinin isminin ve ölüm tarihin yazılabileceğini söylemişlerdir. Bugün bu ruhsattan istifade edilebilir/edilmektedir.
(Malikîlere göre, kabir üzerine Kur’an yazılması haramdır. Ölünün adı ile ölüm tarihinin yazılması mekruhtur. Şafiîlere göre, bunlara, ne türlü olursa olsun, yazı yazmak mekruhtur. Ancak bir âlimin veya salih bir kimsenin adını ve kendini tanıtacak bir vasfını yazmak mendubdur. Hanbelîlere göre, herhangi bir ayırım olmaksızın yazı yazmak mekruhtur.)
Bütün bu yaklaşımlardan şunu anlıyoruz: Kabirlerin kaybolmaması için zarurete binaen kabirde yatanın kim olduğunu belirleyecek şekilde en azından isminin yazılması mahzursuz görülse de, ölüye methiyeler dizmek ve ayetler yazmak caiz değildir. Bu konuda dikkatli olmalı ve bugün yaygın olan israflara girilmemelidir. Ölüye onca masrafa etmektense, bir canlıyı ihya etmek düşünülmelidir.
(167) Tirmizî, Nesâî
(168) İbn Abidin, c. 1, s. 60
