Ömür kısadır. Sonsuz olan ahiret hayatında, insanın karşılaşacağı şeyler, dünyada yaşadığı hâle bağlıdır. Akıllı olan, ileriyi görebilen bir kimse, kısa olan dünyada, hep, ahirette iyi ve rahat yaşamaya sebep olan şeyleri yapar. “İnsan bur yolcudur. Bu yolculuk ise âlem-i ervahtan, rahm-i mâderden, sahavetten, gençlikten, ihtiyarlıktan, dünyadan, kabirden, berzahtan, haşirden, sırattan geçer bir uzun sefer-i imtihandır.” Bu nedenle Hayatta iken yaptıklarının, vefatından sonra kişinin kendisine ulaşacağını ifade ve hayatta iken hayır yapmaya teşvik eden pek çok hadis-i şerif vardır.
Nitekim Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem- bu konuda şöyle buyurmuştur: “İnsan ölünce (salih) ameli kesilir. Ancak üç amel (in sevabı) kesilmez: Sadaka-i câriye (kamuya yararlı sadaka), faydalanılan bir ilim ve arkasında kendisine dua edecek hayırlı bir çocuk bırakmak.”
Aslında insanlar ibadetlerini, hayır hasenatlarını hayatta iken bizzat kendileri yapmalı, kendi görevini ihmal edipte öldükten sonra yakınlarının yapacağı hayırlara ümit bağlamamalılar.
Bu konuda şu özet bilgi çok mühimdir. Bu ayırım mutlaka bilinmeli, buna göre hareket edilmelidir. Ölmüş insanın üzerinde iki türlü ibadet borcu bulunur: Bedeni ibadetler. Mali ibadetler.
1- Bedeni ibadetler: Her insan hayatında iken namazlarını bizzat kılmalı, oruçlarını şahsen tutmalıdır. Çünkü kendisi hayatta iken yapmadığı ibadet ve iyilikleri gerideki yakınlarından beklemek, kendisi karanlıkta kalmayı tercih edip geriden gelecek ışıkla önünün aydınlanmasını beklemek gibidir ki, arkadan gelecek ışığın önünü tam aydınlatacağı şüphelidir. Bu sebeple insanlar, fırsat ellerinde iken namazlarını bizzat kılmalı, oruçlarını fiilen tutmalı, bunların geriden gelecek sevaplarla ödenmeyeceğini bilmeliler.
Çünkü, kişinin kendisi hayatında iken yapmadığı bedeni ibadet borçlarından, öldükten sonra yakınlarının yapacağı hayır hasenatlarla kurtulması mümkün olmaz. Kimse, kendi kılmadığı namazını, tutmadığı orucunu yakınına ödet-tiremez. Öyle ise hayır hasenat yapürarak bedeni ibadet borçlarından kurtulacağını sanmamalı, ahirete namaz ve oruç borcuyla gitmekten korkmalıdır.
2- Mali ibadetler: Kul borcu, zekat, adak, yemin keffa-retleri.. Bu gibi mali ibadet borçlarını ise geride kalan yakınlan ödeseler, ölüden bu borçlar kalkar, üzerindeki kul hakkı ödenmiş, zekaü verilmiş, adak yerine getirilmiş, varsa yemin ve oruç keffaretleri tamamlanmış sayılır. Vefalı mirasçısı, yakınını kabrinde borçlu yatırmayabilir. Bu gibi mali ibadet borçlarından kurtararak büyük bir iyilikte bulunabilir.
Hac gibi hem bedeni hem de mali ibadetler de mali ibadetler gibi geridekilerin ödemesi, yani adına hac yapmasıyla hac borcundan kurtarması mümkün olur.
Şu kadarı da var ki, ölenin vasiyeti yoksa mirasçılar bu borçlan ödemeye mecbur olmazlar. Kendi istekleriyle öderlerse büyük bir vefa göstermiş olurlar. İmam-ı Şafii Hazretleri de, vasiyet etmişse, mirasçı bunları mirastan yerine getirmeye mecburdur, der.
Anlaşılan odur ki, yaşayanlar ölmüşlerini bedeni ibadet borçlarından kurtaramazlarsa da mali ibadet borçlarından kurtarabilirler. Şayet vefa gösterir de kurtarmak isterlerse.
Bunlardan ayrı olarak her insan, sevabını ölmüşlerine bağışlamak üzere her türlü hayır yapabilir, sadakalar verebilir, iyiliklerde bulunabilir, dua eder, Kur’an okur. Yani iyilik ve hayır adma neler mevcutsa ölmüşleri için yapıp sevabını bağışlayabilir. Bu bağışların hepsinden de ölmüşler istifade eder, kabirlerinden el sallayıp “hediyelerinizi alıyoruz teşekkür ederiz” mukabelesinde bulunurlar.
Efendimiz (sav) Hazretleri öldükten sonra amel defteri açık kalıp devamlı sevap yazılan üç türlü hizmet sahiplerini sıralar. Buyurur ki:
– İnsan ölünce amel defteri kapanır, sevap günah yazılması durur. Ancak üç çeşit insanın amel defteri açık kalır, sebep olduğu sevaplar yazılmaya devam eder.
Birincisi; Kendi Öldükten sonra da devam eden hayırlı hizmetlerin sahipleri. Cami, okul, yurt, öğrenci evleri, hayır kurumlan, çeşme, yol, köprü gibi kalıcı hizmetler bırakarak gitmiş olanlar. Devam eden bu gibi hayırlarının sevapları da amel defterine yazılmaya devam eder.
İkincisi: İmanlı öğrenci yetiştiren hocalar, hayır sahipleri. Yetiştirmiş oldukları öğrencilerinin sevaplarından eksilmeksizin kendi amel defterlerine de aynısı yazılmaya devam eder.
Üçüncüsü : Hayırlı evlat-yetiştiren ana babaları Onlarm da amel defteri kapanmaz, yavrularının kazandıkları sevapların aymsı hiç eksilmeksizin kendi amel defterlerine de yazılmaya devam eder. m
Geride sevap kazandıracak hayırlı eserler ve nesiller bırakmalı, günah getirecek kötülüklere sebebiyet vermemelidir ki, öldükten sonra amel defterine sebep olduğu günahlar sıralanmayıp sevaplar yazılsın. Kendini borçtan kurtaracak vefalı mirasçılar yetiştirmiş olsun.
Nitekim, namaz kılan bir insandan ölmüş ana babasıyla birlikte bütün müminler faydalanır, sevap hediyesi alırlar. Çünkü kıldığı namazın sonunda selamdan önceki: “Rabbe-nağfirli..” duasında hem kendine, hem ana babasına, hem de bütün müminlere dua etmekte, böylece bu dualar da sevap hediyesi olarak ulaşıp hem ana babayı, hem de bütün müminleri mutlu etmektedir. Bundan dolayı namaz kılan insandan sadece ana baba değil bütün müminler faydalanır, memnun olurlar.
Sözün özü: Ölmüşlerimizi bedeni ibadet borçlarından kurtaramasak da mali ibadet borçlarından kurtarmamız mümkün olur. Ayrıca hayırlarımızla, sadakalarımızla, özel dualarımızla, hatta bizzat kıldığımız kendi namazlarımızdaki dualarımızla onlara yardımcı olabilir, gönüllerini kazanarak vefalı bir nesil olduğumuzu da ifade edebiliriz. Bunlar yaşayanın elindeki büyük imkanlardır. Farkına varabilirse tabi.
