Müellif veya mütercim, hazırladığı eserin ikinci baskısının yayın hakkının kendisinde kalmasını şart koşabilir mi?
Ulemâ-yı müteahhirîne göre bunu şart koşabilir ve bu ikinci baskının hattâ daha sonraki baskılarının yayın hakkını başka bir yayıncıya satabilir.
Birinci baskının yayın hakkı satıldıktan sonra daha sonraki baskıların yayın hakkı hemen satılabilir mi yoksa birinci baskının satışının bitmesi mi beklenmelidir?
Müellif ile yayıncı arasında birinci baskının kitapları tükenmedikçe ikinci baskının yapılmayacağına dair bir anlaşmaya varılmışsa, ikinci baskının telif hakkının satılması caiz değildir. Özellikle Hanbelî mezhebine göre verilen va’de bağlı kalmak vaciptir. Va’dine uymayan kimse de cezaya müstehakür.
Yalnız günümüzde yayıncının elinde birinci baskıdan kitap kaldığı müddetçe ikinci baskının yapılmaması örf haline gelmiştir. Bu örfe riayet etmek gerekir.
Bir eserden iktibas eden kişi, eserin yazarından izin almak zorunda mıdır? Ayrıca iktibas için telif ücreti ödemeli midir?
Ulemâ-yı müteahhirîne göre telif, ‘mal’ mefhumu içine girmektedir. İktibas için müsaade alınmalı, hattâ telif ücreti ödenmelidir. Değilse, dînen ceza gerektirmeyen fikrî bir suç işlemiş olur.
Müellif veya mütercim, eserini hazırlamadan yayıncıya gidip kendisini arz ediyor: Şöyle kabiliyetlerim var, şunları yapabilirim diye, yayıncıyla bir eserin hazırlanması üzerine anlaşıyor. Burada telif hakkının durumu nedir?
Dört mezhebe göre, mevcut olmayan birşeyin satışı caiz değildir. Ancak Şâfiî mezhebine göre ‘ceâlet’ yoluyla caizdir. Cealet nedir? Cealet, bir kimsenin meselâ şu kadar çimento, şeker…..
v.s. getirirsen, şu kadar para v.b. vereceğim diye anlaşma yapmasıdır. Dolayısıyla yayıncı, yazara ya da mütercime kitap ısmarlasa, bu, cealet yoluyla ve Şâfiî mezhebine göre caizdir. Ama bu bir alış veriş değildir. Yalnız yayıncı da yazar da bitmeden önce işin herhangi bir safhasında bundan vazgeçme hakkına sahiptirler.
Müellifin yeni baskıları yapan kitabından ücret almaması hususunda görüşünüz nedir?
Bu husus anlaşmaya bağlıdır. Şayet birinci baskının telif hakkı satılmışsa, sonraki baskıların basımı ve satışı için yeniden telif hakkı ödenmelidir. Telif hakkı ödenmeden yeni baskılar yapılması caiz değildir.
Telif hakkı olarak müellife yüzde üzerinden para veriliyor. Bu İslâmî midir?
Bu bir alış veriş olduğundan anlaşmaya bağlıdır. Yeter ki gabn-i fahiş (çok yüksek fiyat) meydana gelmesin
