Teşebbühte zamana ve mekâna göre değişme olabilir mi? Meselâ şapka dün teşebbüh alâmeti iken bugün böyle olmaktan çıkmış mıdır?
Benzeme, benzetme, özenme, taklit etme. Arapça’da “tefâ’ul” babındandır ki, bu bab tekellüf içindir. Buna göre teşebbüh, kendini benzetmeye özenme, zorla başka şeye benzemeye çalışma demektir. Gerek giyim kuşamda, gerekse tıraş ve benzeri hallerde mutlaka her cins kendi özelliğini korumalı, duygusal sapmalara sebep olabilecek karşı cinse benzeme görüntüsüne asla yönelmemelidir.
Teşebbüh, yani kâfir ve fâsıklara benzemek yasaktır. Ehli küfre has ve küfür alameti sayılan bir elbiseyi giymek küfür, ehli fıska has bir elbiseyi veya bir cinsin diğer cinse has elbisesini giymek ise fısktır. Yani İslâm’ın üzerinde durduğu teşebbüh sırf gayrimüslimleri taklit etme veya erkeklerin kadınlara, kadınların da erkeklere veya ehli fıska benzeme özentisiyle birbirlerinin şekil ve kıyafetlerini taklid etmeleridir. Nitekim Peygamberimiz (sav) kadınlara benzemeye çalışan erkeklere ve erkeklere benzemeye çalışan kadınlara lânet etmiştir (18). Yine Resûlüllah (sav) kadın elbisesi giyen erkeğe ve erkek elbisesi giyen kadına da lânet etmiştir(19).
İmam-ı Rabbânî, Ahmed el-Faruk Serhedı Mektubat isimli eserinde der ki: “Doğru olan şu ki, erkekler kadınlara benzemekten nehy edildiklerine göre hüküm kadınların âdetlerini bilmeye tevakkuf eder. Bir beldede kadınlar önden düğmeli gömlek giyiyorlarsa oradaki erkeklerin kadınlara benzememek için bunu giymeyi terketmeleri ve yandan düğmeli gömlek veya elbise giymeleri gerekir. Başka bir beldede kadınlar yandan düğmeli elbise giyiyorlarsa erkeklerin önden düğmeli olan elbiseyi tercih etmeleri lâzımdır” (20).
Muğnil-Muhtâç isimli eserde de, bir memlekette bir fakîhin mutad olmayan kaftan ve takke giyinmesi kişiliği zedeler ve şehâdetin reddine vesile olur, denilmektedir (21).
Şapka, Osmanlı döneminde sırf gayrimüslimleri taklîd gayesiyle giyilmesi bakımından teşebbüh alâmeti sayılırdı. Fakat bugün şapka giyinmede gaye gayr-i müslimleri taklid değildir. Belki adet böyle olduğu için giyilmektedir. Bu itibarla niyette gayrimüslimlere benzeme sözkonusu olmayınca şapka giymek teşebbüh alameti sayılmaz. Yukarıda İmam-ı Rabbânî’den de naklettiğimiz gibi, hüküm örfe göre değişmektedir.
Dipnot
(18) Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd
(19) Et-Terğib ve’t-Terhîb c. 2, s. 104
(20) Mektûbât c. 2, s. 382
(21) Muğni’l-Muhtâc. c. 4, s. 432
