Uzuvlardaki diyet aşağıdaki durumlarda tam diyet olur :
1) îki elin kesilmesiyle.
2) îki ayağın kesilmesiyle.
3) Burunun iki tarafının kesilmesiyle.
4) Her iki kulağın kesilmesiyle,
5) Her iki gözün oyulmasıyla.
6) Kirpiklerin kesümesiyle.
7) Düin kesilmesiyle.
8) Her iki dudağın kesilmesiyle.
9) Konuşmasını kaybetmesiyle.
10) Görme duyusunu kaybetmesiyle.
11) İşitme duyusunu kaybetmesiyle.
12) Koklama duyusunu kaybetmesiyle.
13) Akimı kaybetmesiyle.
14) Erkeğin tenâsül uzvunun kesilmesiyle.
15) Husyelerin kesilmesiyle.
Muvazzah (yüz ve baştaki kemiği gösteren yara) ve dişin diyeti beş devedir. Menfaati bulunmayan veya felçli ise yaramaz uzuvlar için her uzvun diyeti takdire bağlıdır. Kölenin diyeti onun değeridir. Köle ceninin diyeti ise anasının onda bir değeridir.
Baş, yüz ve vücudun diğer kısmındaki uzuvların yaralanması durumunda yine diyet gerekir Ancak tam diyet ödenmesi için metinde geçen şartların oluşması gerekir. Peygamberimiz (s.a.v.)´in Yemen halkına göndermiş olduğu mektup konumuz için bir delildir.
Amr bin Hazm şöyle rivayet etmektedir: Resulullah Yemen halkına bir mektup gönderdi. Mektupta şunlar yazılıydı:
“Kim sebepsiz yere birini öldürür, bu da delil ile sabit olursa katile kısas uygulanır. Ancak maktulun velileri kısastan vazgeçip diyete razı olurlarsa adam öldürmenin diyeti 100 devedir. Burun tamamen kesilirse tam diyet ödenir, dilin kesilmesinde de tam diyet ödenmesi gerekir. İki dudağın kesilmesi durumunda da tam diyet ödenir, yumurtalar için de diyet ödenir.Tenasul uzvunun kesilmesinde de tam diyet verilir, iki gözün kör edilmesi halinde de tam diyet ödenir, bilek kemiğinin kırılmasında da tam diyet verilir. Bir ayak için yarım diyet, beyin zarına ulaşan yaramalar için üçte bir diyet, kafayı veya karnı delen yaralamalarda üçte bir diyet verilmesi gerekir. Kemikleri yerinden oynatan yaralamalarda diyet 10 devedir. Her dişin diyeti 5 devedir. Kemiğe ulaşan yaralamalarda diyet 5 devedir. Kadın öldüren erkek öldürülür. Diyeti altın olarak vermek isteyenler 1000 dinar vermelidirler.”[5] Nesai, 8/557.]
Hadiste zikredilmeyen uzuvlar zikredilenlere kıyas edilmiştir.
Diyet, lugatta kan bedeli anlamına gelir. İstilahi manası ise, öldürme ve yaralardan ötürü ödenen maldır. Bu mal, deve ve devenin kıymeti olarak verilir. Ağır diyet için Peygamberimiz:
“Kasten bir nefsi öldüren bir kişi maktulün akrabalarına teslim edilir, isterlerse katili öldürürler. isterlerse onu affedip diyet alırlar. Bu develerin otuzu, dört yaşında, otuzu beş yaşında ve kırk tanesi de gebe olmasıdır.” buyurmuştur.
Hafif diyet için de İbni Mes´ud şöyle rivayet etmiştir: “Kazaen öldürmenin diyeti yirmisi beş yaşında, yirmisi dört yaşında, yirmisi üç yaşında, yirmisi de iki yaşında olan develerdir” İmam Şafii´nin yeni mezhebine göre develer bulunmayınca onların değerinde para verilir.
Yanlışlıkla Öldürmenin Diyeti
Yanlışlıkla öldürmenin diyeti üç durumda ağır diyete dönüşür:
1. Harem Bölgesi´nde öldürmüşse.
2. Haram aylarında öldürmüşse.
3. Yakın akrabasını öldürmüşse. Kadının diyeti erkeğin diyetinin yarısıdır.
Tirmizi, 1387.
Darekutni, 3/172.
